- Беларуская граматыка
- Прывітанне, сябры! На гэтым сайце вы пазнаёміцеся с правіламі сучасная беларускай мовы. Поспехаў у навучанні!
- Прыстаўкі
- Раз- и Рас-
- Смотреть что такое «Раз- и Рас-» в других словарях:
- Правописание приставок на «з» и «с»
- Когда в приставке пишется буква «с»
- Когда в приставках пишется буква «з»
- Приставки раз-/рас- и роз-/рос-
- Беларуская мова
- Правапіс прыставак.
- Назоўнікі першага скланення
- ПРАВАПІС ПРЫМЕТНІКАЎ.
- Правапіс некаторых суфіксаў прыметнікаў.
- ПРАВАПІС ЛІЧЭБНІКАЎ.
- 📹 Видео 🎬
Беларуская граматыка
Прывітанне, сябры! На гэтым сайце вы пазнаёміцеся с правіламі сучасная беларускай мовы. Поспехаў у навучанні!
Прыстаўкі
Правіла 1. Прысаўкі, якія заканчваюцца на б, д
Літары б, д у прыстаўках (аб-, ад-, над-, пад-, перад- (прад-)) пішуцца ў беларускай мове ў адпаведнасці з марфалагічным прынцыпам нязменна: аб’ехаць, абхадзіць, адрэзаць, адказаць, надламаць, надпісаць, падняць, падперці, пераднавагодні, перадсвяточны, прадказаць.
ЗАЎВАГА. У некаторых словах з коранем -ход- дапускаецца ва- рыянтнае напісанне: адыходлівы — адходлівы, адыходнае — адходнае, адыход — адход, адыходнік — адходнік.
Правіла 2. Прыстаўкі дыз- дыс-
Канцавыя зычныя з, с у прыстаўках дыз-, дыс- пішуцца паводле марфалагічнага прынцыпу з улікам правапісу наступнай літары:
Правіла 3. Прыстаўка дэз-
Прыстаўка дэз- пішацца нязменна з літарай з: дэзакты вацыя, дэзарыентацыя, дэзынфекцыя, дэзынтэграцьія, дэзурбанізацыя.
Правіла 4. Прыстаўкі з-, із-, уз-, раз-, без-, небез-, абез-, праз-, цераз-
У прыстаўках з-, із-, уз-, раз-, без-, небез-, абез-, праз-, цераз- могуць пісацца літары з і с:
1) правапіс літары з заснаваны толькі на фанетычным прынцыпе, г. зн. што яна пішацца перад літарамі, якія перадаюць на пісьме звонкія, санорныя зычныя і ётавыя галосныя (перад апострафам): збіць, здаць, знесці, ізноў, узняць, узбіцца, розгалас, бязмежны, небеззаганны, небязгрэшны, абезгалосець, абязгрошыць, празмерны, цераззерніца, раз’есці, раз’езд, абяз’ёдаваны, з’інець, раз’юшаны, без’языкі, бяз’ядзерны, з’ялчэць, з’явішча, уз’юрыцца, зжыцца, разжаць, разжаліць, разжаніць, безжурботна, безжыццёвы, узжучыць, зджаліць;
2) правапіс літары с заснаваны:
ЗАЎВАГА. Адрознівай напісанні расчыніць акно і рашчыніць цеста. У першым выпадку рас- з’яўляецца прыстаўкай, у другім — прыстаўка адсутнічае.
3) калі корань слова пачынаецца няётавымі галоснымі (а, у, э, ы), то замест прыстаўкі з- пішацца с-: сэканоміць, сэканомлены, сахвоціцца, сыграць, сымшыць, сыскаць, сэкранізаваць; але: зарыентаваць, зыначыць, зымправізаваць.
ЗАЎВАГА. У словах, утвораных ад дзеясловаў ісці, хадзіць, прыстаўкі на з- пішуцца ў залежнасці ад лексічнага значэння слова: зысці — сысці, зысціся — сысціся, зыходзіць — сыходзіць, зыходзячы — сыходзячы, зыходны — сходны, сыходны, зыход — сход.
Правіла 5
Да прыставак аб-, ад-, над-, пад-, раз-(рас-), с-(з-), уз- (ус-) пры спалучэнні іх з наступнымі марфемамі, што пачынаюцца збегам зычных, далучаецца дадатковая літара а: абарваць (абрываць), абагнаць (абганяць), адапхнуць (адпіхваць), надагнуць (надгінаць), падаспець, разадраць (драць), сабраць (збяру), сарваць (зрываць), сатлелы, узагнаць (гнаць).
Дапускаецца напісанне ўстаўнога а для раздзялення двух губных гукаў: абабіць, абабягаць, абаперціся.
Правіла 6. Прыстаўка су-
Прыстаўка су- пішацца:
Правіла 7. Прыстаўка са-
Прыстаўка са- пішацца:
Раз- и Рас-
Смотреть что такое «Раз- и Рас-» в других словарях:
Раз- и Рас- — префикс 1. Словообразовательная единица, образующая имена существительные со значением высшей степени проявления качества, которое названо мотивирующим именем существительным (раскрасавец, раскрасавица, расподлец и т.п.) Толковый словарь… … Современный толковый словарь русского языка Ефремовой
раз- — I префикс; = рас Словообразовательная единица, образующая имена существительные со значением высшей степени проявления качества, которое названо словами, от которых соответствующие имена существительные образованы (раскрасавец, раскрасавица,… … Современный толковый словарь русского языка Ефремовой
раз… — РАЗ…1, см. тж разо…, разъ… и рас…. Глагольная приставка, обозначающая: 1) раздробление, разделение на части, напр. разбить, разорвать, разгрызть, раскрошить, разъединить; 2) раздвоение, напр. распахнуть, раздвинуть; 3) распределение по частям, по … Толковый словарь Ушакова
РАС — 1. РАС, раса, муж. (амхарск. ras глава, предводитель). Феодальный князь в Абиссинии. 2. РАС2. То же, что раз…1 и раз… 2, употр. перед глухими согласными, напр. расколоть, расправить, расцепить. Толковый словарь Ушакова. Д.Н. Ушаков. 1935 1940 … Толковый словарь Ушакова
рас — 1. РАС, раса, муж. (амхарск. ras глава, предводитель). Феодальный князь в Абиссинии. 2. РАС2. То же, что раз…1 и раз… 2, употр. перед глухими согласными, напр. расколоть, расправить, расцепить. Толковый словарь Ушакова. Д.Н. Ушаков. 1935 1940 … Толковый словарь Ушакова
РАС — 1. РАС, раса, муж. (амхарск. ras глава, предводитель). Феодальный князь в Абиссинии. 2. РАС2. То же, что раз…1 и раз… 2, употр. перед глухими согласными, напр. расколоть, расправить, расцепить. Толковый словарь Ушакова. Д.Н. Ушаков. 1935 1940 … Толковый словарь Ушакова
рас — 1. РАС, раса, муж. (амхарск. ras глава, предводитель). Феодальный князь в Абиссинии. 2. РАС2. То же, что раз…1 и раз… 2, употр. перед глухими согласными, напр. расколоть, расправить, расцепить. Толковый словарь Ушакова. Д.Н. Ушаков. 1935 1940 … Толковый словарь Ушакова
РАС 1-2 — приставка. То же, что раз 1 2. ; пишется вместо перед глухими согласными, напр. раскусить, раскряхтеться, распищаться, расфуфыриться, расшвырять, рассесться, распрекрасный, раскрасавец, распороть. Толковый словарь Ожегова. С.И. Ожегов, Н.Ю … Толковый словарь Ожегова
РАЗ — РАЗ, рас, рос, разо, предл. слитный, означающий: а) окончанье действия, как вообще все предлоги: рассмешить, разбудить; б) деленье, особленье, разноту: разломать, раздать, раскусить, разогнать; в уничтоженье, переделку снова: развить, растить;… … Толковый словарь Даля
РАЗ — РАЗ, рас, рос, разо, предл. слитный, означающий: а) окончанье действия, как вообще все предлоги: рассмешить, разбудить; б) деленье, особленье, разноту: разломать, раздать, раскусить, разогнать; в уничтоженье, переделку снова: развить, растить;… … Толковый словарь Даля
Правописание приставок на «з» и «с»
Написание приставок, которые заканчиваются на «з» и «с», зависит от того, с какого согласного глухого или звонкого начинается корень слова.
Перечислим эти приставки:
Когда в приставке пишется буква «с»
Для того, чтобы сделать правильный выбор в написании приставок на «з» и «с», обратим внимание на согласный, с которого начинается корень слова. Если это глухой согласный («к», «п», «с», «т», «ф», «х», «ц», «ч», «ш», «щ»), то в приставке пишется буква «с».
Примечание.
Глухие согласные поможет запомнить фраза «Фока, хочешь поесть щец?».
Когда в приставках пишется буква «з»
Перед звонким согласным в корне слова на конце приставки пишется буква «з».
Примечание.
Только приставка с- не подчиняется этому правилу. Она всегда пишется в слове, вне зависимости от того, с какого согласного начинается корень.
Примечание.
В русском языке не существует приставки з-, а есть слова с начальным корневым согласным «з».
Приставки З- в русском языке не бывает!
Есть только приставка С-
Сжечь
Сбежать
Спеть
Сделать
Примечание.
Есть так называемый «подводный камень» в написании данных слов: несбыточный, несгибаемый, несговорчивый, несданный, несгораемый, несдобровать.
Среди данных слов нет приставки нес-, а существует приставка низ-/нис-. Значит, в морфемном составе указанных слов не одна, а две приставки:
Таким образом, в середине слова спряталась приставка с-. Хоть перед звонким согласным в корне слышится «з», всё же пишется приставка с-.
Приставки раз-/рас- и роз-/рос-
Есть ещё одна трудность в написании приставок раз-/рас-. Правило правописания для приставок на «з» и «с» не является единственным. В данных приставках есть ещё одна орфограмма.
Правильное написание гласных в приставках раз-/рас- представлено морфемой с чередованием и не подчиняется общепринятому правилу.
Без ударения пишется приставка раз-/рас-, а под ударением пишем роз-/рос-.
Пример: раздать — розданный, разливать — розлив.
Выведем алгоритм правильного написания букв «з» и «с» в приставках.
Да прыставак на з- адносяцца: з-, із-, уз-, раз-, без-, небез-, абез-, праз-, цераз-, атаксама дыз- і дэз-. У пэўных пазіцыях літара з замяняецца літарай с.
У прыстаўках з-, із-, уз-, раз-, без-, небез-, абез-, праз-, цераз- літара з пішацца перад звонкімі, санорнымі зычнымі і ётаванымі галоснымі (перад апострафам): збіць, здаць, знесці, ізноў, узняць, узбіцца, розгалас, бязмежны, небеззаганны, небязгрэшны, абезгалосець, абязгрошыць, празмерны, цераззерніца; раз’есці, раз’езд, абяз’ёдаваны, з’інець, раз’юшаны, без’языкі, бяз’ядзерны, з’ялчэць, з’явішча, уз’юрыцца. У слове разявіць і вытворных ад яго,а таксама ў словах узлаваць і ўзлавацца адбылося сцяжэнне [з] — прыстаўкі і [з] — кораня.
У гэтых жа прыстаўках замест літары з пішацца літара с перад глухімі зычнымі:скінуць, схапіць, іспыты, усхваляць, раскідаць, роспіс, беспадстаўны, небескарысны, абяскровіць, абясшкодзіць, цераспалосіца, росшукі, росчырк.
Калі корань слова пачынаецца з галосных а, у, э або ненаціскнога і, якое пераходзіць у ы, замест прыстаўкі з- пішацца прыстаўка с-: сарганізаваць, сумысна, сэканоміць, сыграць;але: зымправізаваць, зыначыць.
9. У словах, утвораных ад дзеясловаў ісці, хадзіць, прыстаўкі на з- пішуцца ў залежнасці ад лексічнага значэння: зысці — сысці, зысціся – сысціся, зыходзіць — сыходзіць,зыходзячы — сыходзячы, зыходны — сходны, сыходны, зыход — сход.
10. У прыстаўцы дыз- перад галоснымі (у тым ліку ётаванымі) пішацца з, а перадзычнымі — с: дызасацыяцыя, дызартрыя, дыз’юнкцыя, дысгармонія, дыспрапорцыя, дыскваліфікаваць, дысфункцыя, дыскрэдытаваць, дыскамфорт.
11. Прыстаўка дэз- пішацца нязменна: дэзактывацыя, дэзарыентацыя, дэзынфекцыя, дэзынтэграцыя, дэзурбанізацыя.
12. Спалучэнні літар сч, сш, сшч, зж, здж на стыку прыстаўкі і кораня перадаюцца нязменна: расчахляць, расчэсваць, расчыніць, счысціць, счапіць, счэп, усчаць, счакацца, бесчалавечны, бясчулы, расчапіць (раз’яднаць), усчапіць (павесіць); расшыць, расшырэнне, сшытак, сшарэлі, расшумецца, расшпілены, бясшкодны, бясшлюбны; расшчапіць (раскалоць), расшчапленне (расколванне), расшчэп (раскол) (не блытаць счапіць і шчапаць), расшчаміць (разняць), расшчодрыцца, расшчоўкацца; зжыцца, разжаць, разжаліць, разжаніць, разжыва, безжурботна, безжыццёвы; зджаліць.
Выключэнні: рашчыніць (паставіць цеста), ушчуваць, нішчымны, а таксамавытворныя ад іх: рошчына, ушчуванне, ушчунак, нішчымніца.
Тэма 2.9: Правапіс у іў
§ 15. Нескладовае ў і у складовае
1. Нескладовае ў пішацца згодна з беларускім літаратурным вымаўленнемпасля галосных:
пры чаргаванні [у] з [ў]:
у пачатку слова (калі гэта слова не пачынае сказ і перад ім няма знакаў прыпынку): на ўвесь дзен’ (ад усіх), моцны ўдар (ад удару), хацела ўзяць (хацеў узяць), сонца ўзімку (месяц узімку), крыкі «ўра» (крык «ура»), для ўніята (з уніятам), ва ўніверсітэце (перад універсітэтам), на ўзвей-вецер (сцяг узвіўся), ледзьве ўчуў (раптам учуў);
у сярэдзіне слова пасля галосных перад зычным!: аўдыенцыя, саўна, фаўна, аўдыякасета, аўра, даўн, джоўль, каўчук, маўзер, маўр, паўза, раўнд; але: траур;
пры чаргаванні [л] з [ў]: даў, мыў, казаў, змоўклі, воўк, шоўк, шчоўк, поўны, коўзкі, моўчкі, паўметра, боўтаць; але: палка, памылка, сеялка, Алдан, Алжыр, Албанія, Волга, Валдай, Балгарыя;
пры чаргаванні [в] з [ў]: лаўка (лава), крыўда (крывы), зноўку (новы), аўса (авёс), бацькаў (бацькавы), кроў (крыві), любоў (любові), кароў (карова), гатоў (гатовы), аўчына, аўторак, каўбой, аўгур, Аўстрыя, Аўдоцця, Аўрора, Каўказ, Боўш, Роўда, аўгіевы стайні; але: краіна В’етнам, рака Влтава, армія В’етконга, змаганне за В’енцьян.
У канцы запазычаных слоў ненаціскное у не скарачаецца: фрау, Шоу, Ландау, Каратау, Дахау, Цеміртау, ток-шоу, ноу-хау.
2. Гук [у] пад націскам не чаргуецца з [ў]: да у?рны, Брэсцкая у?нія, групоўкау?льтра, норма і у?зус, насілі у?нты, чулася у?ханне, ау?л, бау?л, ау?каць, увыклічніках у (у, нягоднікі!), ух (ух ты!), уй (уй, які смешны!).
4. Гук [у] на пачатку ўласных імён і назваў заўсёды перадаецца вялікай літарай У складовае без надрадковага значка: ва Узбекистан (для ўзбекаў), наУральскіх гарах (на ўральскіх дарогах), на Украіне (за ўкраінцаў), за Уладзіміра, каляУладзіслава, да Усяслава.
Каментарыі: 1. Правілы правапісу ў нескладовага засталіся тыя ж, аднак іх дзеянне істотна пашыраецца на вялікую колькасць слоў іншамоўнага паходжання,якія, паводле дзеючых правіл, былі выключэннямі.
Так, згодна з новымі правіламі адбываецца чаргаванне [у] з [ў] у названайпазіцыі і ў словах іншамоўнага паходжання, у якіх раней гэтае чаргаваннене назіралася: для ўніята, ва ўніверсітэце, ва ўніверсаме, на ўнікальным матэрыяле, пасля ўрагану, да ўролага, здаць ва ўтыль, гэтая ўтопія і інш.
Згодна з новымі правіламі адбываецца чаргаванне [у] з [ў] пасля галосных і ў словах іншамоўнага паходжання, у якіх раней гэтае чаргаванне не назіралася,а таксама ў новых запазычаннях, правапіс якіх яшчэ не знайшоў замацавання ў нарматыўных слоўніках беларускай мовы: раўнд, даўн, фаўна, андэграўнд, саўна, клоўн, шоўмен, ноўтбук, джоўль, ноўмен (наўмен), пакгаўз, каўзалгія, каўлепра, лакаўт, раўт, трэшкоўт, чаўш, скаўт і інш.
Такім чынам, правілы правапісу ў (нескладовага) у сучаснай беларускай мове становяцца фактычна універсальнымі.
2. У адпаведнасці з новымі правіламі застаецца нязменным напісанне ускладовага:
а) пад націскам: да у?рны, Брэсцкая у?нія, групоўка у?льтра, норма і у?зус, насілі у?нты, чулася у?ханне, ау?л, бау?л, ау?каць;
в) на канцы запазычаных слоў: фрау, Шоу, Ландау, Каратау, Дахау, Цеміртау, ток-шоу, ноу-хау. Гэтае новае палажэнне ўведзена для рэгламентацыі аднастайнага напісання у ў канцы запазычаных слоў, у тым ліку складаных слоў, якія пішуцца праз злучок. Параўн.: ток-шоу, ноу-хау; але: шоўмен.
3. Нязменным засталося напісанне у на пачатку ўласных назваў, якое заўсёды перадаецца вялікай літарай У складовае без надрадковага значка Гэтая норма распаўсюджваецца на напісанне асабовых імёнаў, імёнаў па бацьку і прозвішчаў і ў тых выпадках, калі ўвесь тэкст напісаны вялікімі літарамі. Напрыклад: ВІНШУЕМ 3 ДНЁМ НАРАДЖЭННЯ ШАНОЎНАГА УЛАДЗІМІРА УЛАДЗІСЛАВАВІЧА УРБАНОВІЧА. Ва ўсіх астатніх выпадках у тэкстах, напісаных вялікімі літарамі, дзейнічаюць агульныя правілы правапісу у складовага і ў (нескладовага): ВІНШУЕМ УДЗЕЛЬНІКАЎ МІЖНА-РОДНЫХ СПАБОРНІЦТВАЎ; ЗАПРАШАЕМ НА ЎРАЧЫСТЫ СХОД, ПРЫСВЕЧАНЫ ДНЮ ПЕРАМОГІ; ВІТАЕМ УДЗЕЛЬНІКАЎ ПЕРШАГА ЎСЕБЕЛАРУСКАГА З’ЕЗДА НАСТАЎНІКАЎ
4. Згодна з правіламі у не скарачаецца пасля знакаў прыпынку (коскі, працяжніка і г. д.): Усе палешукі, у тым ліку і стараста, пісаць не ўмелі (Я. Колас);Стрэлы чутны толькі недзе далека – у лесе (Я. Скрыган).
У сувязі з гэтай нормай неабходна цвёрда адрозніваць знакі прыпынку і іншыя графічныя знакі, якія знакамі прыпынку не з’яўляюцца. Так, не з’яўляюцца знакамі прыпынку ў беларускай мове двукоссе і злучок, таму пасля іх ў нескладовае пішацца ў адпаведнасці з агульным правілам: пачулася гучнае «ўра», прыслоўе «ўночы» ўтварылася ад назоўніка ноч, расці-ўмацоўвайся, мастакі-ўмельцы, жанчына-ўрач.
Усе віды дужак у беларускай мове з’яўляюцца знакамі прыпынку, таму пасляіх у не скарачаецца. Не лічацца знакам прыпынку толькі квадратныя дужкі, штовыкарыстоўваюцца для запісу гукаў у транскрыпцыі. Напрыклад:… (у нескладовае) ужываецца ў адпаведнасці з агульным правіламі правапісу…; …перадача на пісьме [э] ў іншых запазычаных словах…
5. Не скарачаецца у у літарных абрэвіятурах: РУУС — раённае ўпраўленне ўнутраных спраў.
6. У вершаваных тэкстах для захавання рыфмы замест у складовага можапісацца ў нескладовае (і наадварот): Ў добры час, на улонні вясковым, дзе вадзіца крынічная б’е, навучыўся я матчынай мове і задуманых песняў яе (Л. Гаўрылкін).
7. У навуковых лінгвістычных тэкстах назіраецца спецыфічнае выкарыстаннелітар у складовае і ў нескладовае для абазначэння адпаведных гукаў і літарбеларускага алфавіта. Напрыклад: Нескладовае ў і у складовае; Не з’яўляюцца знакамі прыпынку ў беларускай мове двукоссе і злучок, таму пасля іх ў нескладовае пішацца ў адпаведнасці з агульным правілам;. згодна з новымі правіламі адбываецца чаргаванне [у] з [у] у названай пазіцыі і ў словах іншамоўнага паходжання…; У адпаведнасці з новымі правіламі застаецца нязменным напісанне ускладовага; Нязменным засталося напісанне у на пачатку ўласных назваў, якое заўсёды перадаецца вялікай літарай У складовае без надрадковага значка; Згодна з правіламі у не скарачаецца пасля знакаў прыпынку; Не скарачаецца у ў літарных абрэвіятурах.
8. Не скарачаецца у ў словах, якія з’яўляюцца іншамоўнымі ўкрапленнямі(не запазычаннямі!) у беларускіх тэкстах. Напрыклад: Я нашу ў сваім сэрцы сапраўдную жалобу ці, па-руску кажучы, «траур» па няздзейсненых марах свайго
Дата добавления: 2018-02-18 ; просмотров: 2296 ; Мы поможем в написании вашей работы!
Беларуская мова
Правапіс прыставак.
СКЛАНЕННЕ НАЗОЎНІКАЎ
Змяненне слова па склонах называецца скланеннем . Таксама скланеннем называюцца словы, аб’яднаныя агульнасцю змянення назоўнікаў па склонах. Узгадаем парадак склонаў у беларускай мове і пытанні да кожнага з іх.
Назоўны склон : хто? што?
Родны склон : каго? чаго?
Давальны склон : каму? чаму?
Вінавальны склон : каго? што?
Творны склон : кім? чым?
Месны склон : аб кім? аб чым?
У залежнасці ад канчаткаў у назоўным склоне адзіночнага ліку і граматычнага роду назоўнікі адносяцца да 1, 2 ці 3-га скланення.
Да першага скланення адносяцца назоўнікі жаночага роду з канчаткам — а(-я): сцяна, доля, рука, армія 1
Назоўнікі першага скланення
Склоны | Аснова на мяккі зычны | Аснова на цвёрды зычны | Аснова на зацвярдзелы зычны |
Н. | доля | сасна | шаша |
Р. | долі | сасны | шашы |
Д. | долі | сасне | шашы |
В. | долю | сасну | шашу |
Т. | доляй (-яю) | сасной (-ою) | шашой (-ою) |
М. | (аб) долі | (аб) сасне | (на) шашы |
Склоны | Аснова на г, к, х |
Н. | дарога палка муха |
Р. | дарогі палкі мухі |
Д. | дарозе палцы мусе |
В. | дарогу палку муху |
Т. | дарогай (-аю) палкай (-аю) мухай (-аю) |
М. | (на) дарозе (на) палцы (аб) мусе |
Назоўнікі другога скланення
Склоны | Аснова на цвёрды зычны | Аснова на зацвярдзелы зычны |
Н. | брат слуп град | вецер гора |
Р. | брата слупа граду | ветру гора |
Д. | брату слупу граду | ветру гору |
В. | брата слуп град | вецер гора |
Т. | братам слупам градам | ветрам горам |
М. | (аб)брату(на)слупе(аб)градзе | (аб) ветры (аб) горы |
Склоны | Аснова на мяккі зычны | Аснова на г, к, х |
Н. | дзень стрэмя | кіраўнік мурог кажух |
Р. | дня стрэмя | кіраўніка мурагу кажуха |
Д. | дню стрэмю | кіраўніку мурагу кажуху |
В. | дзень стрэмя | кіраўніка мурог кажух |
Т. | днём стрэмем | кіраўніком мурагом кажухом |
М. | (аб)дні (у)стрэмі | (пры)кіраўніку (на)мурагу (у)кажусе |
а) з’явы прыроды: грому, дажджу ;
б) зборныя прадметы: гароху, натоўпу ;
г) дзеянні: свісту, шуму ;
д) разумовыя паняцці, пачуцці, адчуванні: жалю, болю, розуму ;
е) грамадскія фармацыі, тэорыі, вучэнні: капіталізму, ніцшыянству.
Назоўнікі 2-га скланення, якія абазначаюць асобу чалавека, у месным склоне маюць канчатак -у(-ю) : пры мараку, аб студэнту.
Назоўнікі трэцяга скланення
Склоны | Аснова на мяккі і цвёрды зычны | Аснова на зацвярдзелы зычны |
Н. | годнасць верф | печ |
Р. | годнасці верфі | печы |
Д. | годнасці верфі | печы |
В. | годнасць верф | печ |
Т. | годнасцю верф’ю | печчу |
М. | (аб) годнасці (на) верфі | (на) печы |
Назоўнікі множнага ліку
Склоны | Першае скланенне | |
Н. | дарогі вёсны | дамы коні |
Р. | дарог вёснаў | дамоў коней |
Д. | дарогам вёснам | дамам коням |
В. | дарогі вёсны | дамы коней |
Т. | дарогамі вёснамі | дамамі коньмі |
М. | (аб) дарогах (аб) вёснах | (аб) дамах (на) конях |
Трэцяе скланенне
Прозвішчы
У месным склоне прозвішчы маюць канчатак -у : аб Пятрову, пры Каверыну ; назвы гарадоў і вёсак – -е : у Ржэве, у Таліне.
Нескланяльныя назоўнікі.
Назоўнікі, якія не змяняюцца па склонах, называюцца нескланяльнымі. Да іх адносяцца:
а) прозвішчы на -о : з Сцянько Верай, аб Крамко Івану ;
б) прозвішчы на зычны гук, калі яны абазначаюць асоб жаночага полу: з Сідарчук Ганнай, у Дарашэвіч Вольгі;
в) некаторыя запазычаныя назоўнікі, якія заканчваюцца на галосны гук: метро, радыё;
г) складанаскарочаныя словы: ВНУ, БДУ.
ПРАВАПІС ПРЫМЕТНІКАЎ.
Правапіс некаторых суфіксаў прыметнікаў.
У прыметніках, утвораных ад назоўнікаў з асновай на с, ш пры дапамозе суфікса -ск-, застаецца толькі суфіксальны с : беларус + ск = беларускі, таварыш + ск = таварыскі.
Дзве літары н пішуцца:
б) у прыметніках з суфіксам -енн- (-энн- ): абедзенны, страшэнны ;
ПРАВАПІС ЛІЧЭБНІКАЎ.
Лічэбнікі два (абодва), дзве (абедзве), тры, чатыры ў творным склоне пішуцца з канчаткам -ма : двума, абодвума, дзвюма, чатырма.
Лічэбнікі восемсот, стотысячны маюць о у першай аснове.
Пры зборных лічэбніках назоўнікі маюць форму роднага склону множнага ліку: двое студэнтаў, чацвёра сяброў, сямёра салдат.
ПРАВАПІС ЗАЙМЕННІКАЎ.
Няпэўныя займеннікі з суфіксам -сьці (-сь) пішуцца разам: хтосьці (хтось), дзесьці (дзесь), камусьці.