АВТОБУСООР ХҮРЭХЭБДИ Манай город ехэл даа, Мантан томо гэрнуудтэй, Магазинуудынь олон лэ, Маргажа, теерижэ болохоор юм. Голой саада эрьедэхи Гоё һайхан театрта Арбан табан минута соо Байгал далайhаа холо бэшэ, мүнөө сагта эхирид буряадай hууhан газар дээрэ, үхэр, моринойшье үгы сагта, Буряадай гэжэ нэрэтэй үндэр наhатай ангуушанай Булагад, Эхирэд ба Хоридой гурбан хүбүүд ажаhууhан гэхэ. Эдэ аха дүүнэр гай тодхор болоогүй байхадань, гашуудал гэжэ мэдээгүй, жаргалтай hууhан байна. Харин гэнтэ гай тодхор, ган гасуур болобо. Анхан сагта аханар агнуурида гаража, хэдэн hара хүрэхэ ангай мяха оложо асардаг бэлэй. Харин тэрэ жэлдэ ган гасуур боложо, зуд таража, шубуу ба ан амитад хомор болоhон байна. Аханар агнуурида гаража, олон үдэр үүр сайхаhаа харанхы болотор ябажа, нэгэшье ан барингүй бусадаг болобо. Гэдэhэниинь үлдэжэ,хотонь хоршогоножо эхилбэ. Нэгэтэ Булагад, Эхирэд хоёр аханартань талаан буужа, зургаан томо гүрөөhэ бариба hэн ха. Хоридой орой гэртээ хооhон бусажа ерэхэдэнь, аханарынь эдеэлжэ hууба.Тэдэнь дүүдээ гансал нэгые үлеэhэн байжа, Хоридой булхай ябадал гаргабат гэжэ дураа гутаад: бидэ гурбан аханар байнабди. зургаан гүрөөhэ барибат, яахадаа намда нэгые орхибот гэжэ хэлэбэ. Аханарынь дүүгээ харан, иигэжэ хэлэбэ: — Дүүтэмнай, бидэшни тоо бодолгодоо тулюурхан байнабди гэбэ. Хоридой ехээр уурлажа, аханарайнгаа hуршануудыень хухалжа хаяад, Байгал далайн урда зүг руу гаража ябаhан гэхэ. Гэнтэ далайн эръедэ хун шубууд бууба. Тэдэ хубсаhаа тайлажа, арюун гоохон дангинанар болон хубилаад, уhанда оробо. Хоридой нэгэнэйнь хубсаhыень абажа нюужархиба. Хун дангинууд уhанhаа гаража хубсалхадань, нэгэниинь хубсаhаа оложо ядан байба. Хоридойн бургааhан сооhоо гарахадань, бэшэниинь залд гэжэ ниидэшэhэн гэхэ. — Хубсаhыемни бусаагыш даа – би шамаайе гомдохоохогүйб. Һанаа hаашни, шамда хадамда гарахаб, бэрхэ хүбүү түрэжэ үгэхэб. Тиигэжэ хэлэхэдэнь, Хоридой хубсаhыень гаргажа үгэбэ, дангина басаган тэрэнээ хэдэржэ удаганда адли болобо. Сугтаа Саяан руу ошожо, тэндэ ажаhууhан гэдэг. Хүбүүтэй болобо, hүүлдэнь үшөө хүбүүн түрэбэ. Иигэжэ түнхэнэй буряадай уг үдэбэ. Тэрэ сагта Саяан уула багахан добо шэнги харагдадаг бэлэй, харин гэрэй мал ан амитан мэтэ тайга соогуур бэлшэдэг байhан. Нээрээшье, Түнхэнэй буряадууд Эрхүүгэй саанаhаа ерэhэн гэжэ домогтой. Источник Уроки бурятского языка с Баяром Жигмитовым
Здравствуйте, дорогие друзья! Домашнее задание к предыдущему уроку следовало выполнить следующим образом: Лена ном уншана, би бэшэнэб. Тэдэ шатар наадана, та харанат. Дуушан дуу дуулана, бидэ шагнанабди. Наймаашан наймаална, эжы хилээмэ, шэхэр худалдажа абана. Би зурагта (телевизор) харанаб, минии эжы кофто нэхэнэ. Ши ехэ шухала элидхэл бэлдээш. Та энээн тухай сониндо бэшэхэт. Тэрэ басаган тантай уулзаа. Бидэ танай ном хэшээлдээ уншаабди. Ши 2108-дахи танхим соо байхаш. Бидэ 3-дахи дабхарта суглаанда байхабди. Та нүгөөдэр Москваһаа ниидэжэ ерэхэт. Би гэрэй даабари дүүргэнэб. Анитта буряад хэлэнэй олимпиадада амжалтатайгаар хабаадаа. Минии нүхэр басаган Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулида ажаллана. Та бэрхээр оршуулнат. Ши гоёор буряад дуу дууланаш. Би энэ фирмэдэ хүдэлхэб. Бидэ уржадэр шатар наадаабди. Та Эрхүүһээ хонходоот. Ши һонин кино харабаш. Би уржадэр дэбтэр, толи, шугам, үнгэтэ саарһа худалдажа абааб. Минии аба энэ гэр баряа. Сегодня мы научимся склонять местоимения. Соединять их друг с другом, а также с глаголами по следующей схеме: местоимение + местоимение + глагол Хэн? | Кто? | Хэниие? | Кого? | би | я | минии | мой, моя, моё | ши | Ты | шинии | твой, твоя, твоё | та, тан | вы | танай | ваш, ваша, ваше | ман, бидэ, бидэн, бидэнэр | мы | манай, бидэнэй, бидэнэрэй | наш, наша, наше | тэрэ | он | тэрэнэй, тэрээнэй | его, её | тэдэ | Они | тэдэнэй, тэдээнэй | их | Хэн? | Кто? | Хэниие? | Кого? |
А теперь изучим существительные, обозначающие ближайших родственников Хэн? | Кто? | Хэниие? | Кого? | бүлэ | семья | бүлые | семью | аба | отец | абые | отца | эжы | мама | эжые | маму | үбгэн аба | дедушка по отцовской линии | үбгэн абые | дедушку по отцовской линии | хүгшэн эжы | бабушка по отцовской линии | хүгшэн эжые | бабушку по отцовской линии | нагаса аба | дедушка по материнской линии | нагаса абые | дедушку по материнской линии | нагаса эжы | бабушка по материнской линии | нагаса эжые | бабушку по материнской линии | аха, ахай | старший брат | ахые, ахайе | старшего брата | абгай, эгэшэ | старшая сестра | абгайе, эгэшые | старшую сестру | дүү хүбүүн | младший брат | дүү хүбүүе | младшего брата | дүү басаган | младшая сестра | дүү басага | младшую сестру | абга | дядя по отцовской линии | абгые | дядю по отцовской линии | нагаса | дядя по материнской линии | нагасые | дядю по материнской линии | аша хүбүүн | внук (сын сына) | аша хүбүү | внука (сына сына) | аша басаган | внучку (дочь сына) | аша басага | внучку (дочь сына) | зээ хүбүүн | внук (сын дочери) | зээ хүбүү | внук (сына дочери) | зээ басаган | внучка (дочь дочери) | зээ басага | внучку (дочь дочери) | хүбүүн | мальчик, юноша, сын | хүбүү | мальчика, юношу, сына | басаган | дочь, девочка, девушка | басага | дочь, девочку, девушку | үбгэн | муж | үбгэниие | мужа | һамган | жена | һамгые | жену | хуряахай | зять (муж старшей сестры, тёти) | хуряахайе | зятя (мужа старшей сестры, тёти) | хүрьгэн | зять (муж дочери, младшей сестры, племянницы) | хүрьгэ | зятя (мужа дочери, младшей сестры, племянницы) | бэри | невестка | бэриие | невестку | хадам аба | свёкор, тесть | хадам абые | свёкра, тестя | хадам эжы | свекровь, тёща | хадам эжые | свекровь, тёщу | мяхан түрэл | родственник по отцу | мяхан түрэлые | родственника по отцу | шуһан түрэл | родственник по матери | шуһан түрэлые | родственника по матери | үеэлэ | двоюродный брат или сестра по отцовской линии | үеэлые | двоюродного брата или двоюродную сестру | бүлэ | двоюродный брат или двоюродная сестра по материнской линии | бүлые | двоюродного брата или двоюродную сестру по материнской линии | абьһаалингууд | жёны родных братьев | абьһаалингуудые | жён родных братьев | базанар | мужья родных сестёр | базанарые | мужей родных сестёр | Хэн? | Кто? | Хэниие? | Кого? |
Добавим пару-тройку прилагательных, дабы обогатить нашу с вами речь: Ууган – старший из детей Тээли – средний из детей Одхон – младший из детей. Минии аба – абамни – мой папа Шинии эжы – эжышни – твоя мама Танай ахай – ахайтнай – ваш старший брат Манай эгэшэ – эгэшэмнай – наша старшая сестра Тэрэнэй дүү хүбүүн – дүү хүбүүниинь – его младший брат, её младший брат Тэдэнэй нагаса – нагасань – их дядя по материнской линии. Учимся составлять предложения с применением новых слов: Би эжые харааб. – Я видел(а) маму. Я ухаживал(а) за мамой Ши ахые (ахайе) олоош. – Я нашёл (нашла) старшего брата Та абгайе (эгэшые) таалаат. – Вы поцеловали старшую сестру Бидэ дүү хүбүү шагнаабди. – Я послушал(а) младшего брата Тэрэ дүү басага олоо. – Он нашёл (нашла) младшую сестру Тэдэ хүрьгэ оруулаа. – Они приняли зятя Баярай бүлэ бэриие буулгаа. – Семья Баира приняла невесту. Источник Русско-бурятский разговорник материал
Скачать:Предварительный просмотр:Сайн байна! Амар сайн! Амар мэндэ! Мэндэ амар! Баяртай! Уулзатараа баяртай! Мальчик, как тебя зовут? (Мальчик, как твоё имя?) Хүбүүн, ши хэн гэжэ нэрэтэйбши? (Хүбүүн, нэрэшни хэн бэ?) Би Дандар гэжэ нэрэтэйб. Девочка, как тебя зовут? Басаган, ши хэн гэжэ нэрэтэйбши? Би Рита гэжэ нэрэтэйб? Энэ минии эжы.(Энэ минии мама, минии эжы) Энэ минии аба (баабай) Я – сын Галсана Гомбоева. Би Гомбоев Галсанай хүбүүмни. Ши хэнэй басагамши? Я – дочь Степана Тумэрова. Скажи свою фамилию. Моя фамилия Номгонова. Минии обог Номгонова. Моя фамилия Эрдэмов. Минии обог Эрдэмов. Как твоя фамилия, имя? Нэрэ обогшни хэн бэ? Я – Наташа Номгонова. Нэрэ обогни Наташа Номгонова. Нэрэ обогни Зориг Эрдэмов. Би Бэлэгмаа хээтэй гээшэб. Дядя, как вас зовут? Ахатан, та хэн гэжэ нэрэтэйбта? Меня зовут дядей Алёшей. Би Алёша ахатан гээшэб. Тётя, садитесь сюда. Хээтэй, иишээ һуугты. (Хээтэй, эндэ һуугты). Дядя, проходите в комнату. Ахатан, таһалга уруу орогты. Это – мой дядя (брат отца, брат матери). Энэ – минии абга, минии нагаса. Би хүгшэн эжыдээ дуратайб. Би абадаа дуратайб. Би үбгэн абадаа дуратайб. Это мой братишка (младший брат). Энэ минии дүү хүбүүн. Это мой брат (старший). Энэ минии ахай (аха). Брат выше меня ростом. Сестра сварила мне кашу. Эгэшэмни намдаа каша шанаа Ши хэдытэйбши? Ши хэды наһатайбши? Наһаншни хэдыб? ХЭН ХЭДЫТЭЙБ? (Кому сколько лет?) Нелли нэгэтэй, Хорло хоёртой, Гунгар гурбатай, Дуся дүрбэтэй, Таня табатай, Зуртаан зургаатай, Дондоб долоотой, Найдан найматай, Юра юһэтэй, Агваан арбатай. Солнце взошло. Наран гараа. Наступил день. Үдэр болоо. Эй, просыпайся, вставай! Эй, һэрииш, бодыш! Я проснулся (проснулась), встаю. Би һэреэб, бодожо байнам. Вставай, одевайся. Бодо, хубсала. Я оделся (оделась). Би хубсалааб. Рука (руки) Гар (гарнууд) По утрам надо умываться. Үглөөгүүр нюур, гараа угааха хэрэгтэй. Я умылся (умылась). Би нюур, гараа угаагааб. Голова Толгой (тархи) Помыть голову. Толгойгоо угааха. Надо расчесать волосы. Үһэеэ һамнаха хэрэгтэй. Где расчёска? Һам хаанаб? Пять пальцев руки. Гарай табан хурган. Ногти выросли. Хюмһан ургаа. Остригите мне ногти. Хюмһыемни абагты. Туяна обмотала шею платком. Туяана хүзүүгээ пулаадаар орёобо. У Лины тонкие руки. Лина нариихан гартай. У лошади длинные уши. Я держу мяч на ладони. Би альган дээрээ бүмбэгэ баряад байнаб. Баярма сидит на коленях у мамы. Баярмаа абынгаа үбдэг дээрэ һууна. Близок локоть, но укусить нельзя. Тохоног дүтэшье һаа, хазахын аргагүй. Схватив крепко мяч, он выпрыгнул в дверь. Шангаар бүмбэгөө бажуугаад, Шадал соогоо шэдэхэдэм, Гани галзуу дэбхэрээд, Газаашаа үүдээр харайга Кушать Эдеэлхэ, хоол бариха, сайлаха. Завтрак Үглөөнэй хоол, сай уулган. Сесть за стол. Столдо һуух а. Мы все сели за стол. Бидэ бултадаа столдоо һуунабди. Я люблю чай с молоком. Би һүтэй сайда дуратайб. Хлеб с маслом. Тоһотой хилээмэ. Хлеб со сметаной Зөөхэйтэй хилээмэ. Спасибо. Һайн даа. Ехэ баярлааб. Благодарю. Баяр хүргэнэб. Я покушал и встал из-за стола. Би эдеэлээд, столһоо бодобоб. Источник ВидеоБлагопожелания на бурятском языке Видео-поздравления, пожелания на бурятском языке от социальных партнеров ко Дню бурятского языка Говорим на бурятском - 6 - День рождения (Birthday - Clip about buryat language)PROPER QR - код технологии (без титров) в РР развитии детей на бурятском языке Говорим на бурятском - 3 - Уважение (Respect - Clip about buryat language) PROPER Глава Бурятии поёт "День Победы" на бурятском языке Говорим на бурятском - 1 - Молодость (Clip about buryat language) Опрос жителей Улан-Удэ: говорите ли вы на бурятском языке? Ведущая русская, поэтому без претензий листья желтые на бурятском языке К Международному дню родного языка (на бурятском языке) |