Суффиксы в чеченском языке - Altarena.ru — технологии и ответы на вопросы

Содержание

Урок чеченского языка на тему «Суффикс»
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
» Урок презентация по чеченскому языку по теме Суффикс»
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
ЗАНЯТИЕ 12. 0 СЛОВООБРАЗОВАНИИ ГЛАГОЛА И ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
Самоанализ урока по чеченскому языку в 3 классе на тему «Дешан х1оттам.Суффикс»
Презентация, доклад по чеченскому языку по теме Суффикс
Слайды и текст этой презентации
Видео

Урок чеченского языка на тему «Суффикс»

1алашо: термин «суффикс» йовзийтар; суффиксан коьрта 1алашо (цхьанаораман дешнаш кхоллар) йовзийтар.

Юкъара дешаран ардам (УУД):

Регулятивни: хьехархочун г1оьнца урокан коьрта 1алашо билгалъяккха и кхочушъян нийса некъаш каро 1емар ду; хуур ду шшайн белхан нийса мах хадо.

Коммуникативни: 1емар ду хьехархочун хаттаршан дуьззина жоьпаш дала, шайн жоьпаш масалшца т1еч1аг1дан.

Личностни: дика деша лаам кхоллар.

Дешаре шовкъ кхоллар.

-Д1абеша шайн кхайкхам.

Кийча д у тхо х1инца

Дерхой тхо ледара дац,

Вон деша тхо дагахь дац.

— Мила ю Маьл-Аьзни?(Маьлх-Аьзни нохчийн туьйранийн турпалхо ю).

-Т1аккха аша кхочушдан деза цо деана т1едахкарш.

II. Дешархойн хьалхалера хаарш жигарадахар.

-Х1етал-метал хаьийла шуна:

«шашш-шашша» олий. (Г1аз)

-Муьлха элп яздийр ду вай ц1енаязъярехь?

3. Тобанашкахь болх бар. (1-ра т1едиллар).

1-ра тоба схьаязде дешхалхе орамца къаьстина яздина дешнаш, 2-г1а тоба схьаязде дешхьалхе орамца хоьттина яздина дешнаш.

-Маса язйо дешхьалхе орамца къаьстина? хоьттина?

4. Дешхьалхенан коьртачу г1уллакхан тидам бар. (2-г1а т1едиллар).

-Муьлханиг дара дешхьалхенан коьрта г1уллакх? меттиг?

-Д1адеша дош. (Кхосса)

(Дешархоша кхуллу керла дешнаш).

5. Дешнаш тобанашка декъар. (3-г1а т1едиллар).

-Муьлхачу билгалонашца далийна аша уьш цхьана тобане? (Оцу дешнаша х1умнаш билгалйо).

-Муьлха дешнаш далийна шолг1ачу тобане. Муьлхачу билгалонашца далийна аша уьш цхьана тобане? (Цара адамаш билгалдо)

-Билгалбаха орамаш. Муьлха дакъош диси орамна т1ехьа?(-нча-,хо-,-ло-).

-Хьанна хаьа уьш х1ун ю? (Берийн жоьпаш).

-Уьш х1ун ю хуур дув ай кроссворд нийса юзахь.

III. Хетачу аг1ор 1алашонаш х1иттор.Уьш кхочушъян некъаш билгалдахар.

1. Хилла яьлча яа цамегарг? (наьрс).

2.Шина ёлки юккъехь 1уьллу

3.Логахь хаьрча,йовхо ло,

5.Дитта т1ехь и ехаш ю,

Къола дан и говза ю.(къиг)

6. Хуьлу сийна,хуьлу ц1ен,

Йоза яздеш г1о деш ю (ручка).

7. Диттан хари чохь со еха,

Б1араш суна дукха деза,

Ж1аьлен нускалш цо дакъадо.(тарсал).

-Муьлха дош х1оьтти охьанехьа? (Суффикс).

-Стенах лаьцна дуьйцур ду вай тахана урокехь? Д1аеша урокан ц1е.

-Муьлхачу хаттарна жоп лаха деза вай? («Стенах олу суффикс?»).

1. Суффиксан тидам бар.

-Д1аязде дешнаш. Орам билгалбаккха.

-Д1адеша и дешнаш суффиксаш йолуш йоцуш. Х1ун хийцамаш би суффиксо? (Дешнийн маь1наш хийци, керла дешнаш кхоьлли).

-Д1аеша 100-г1а аг1онна т1ера бакъо?

-Стенгахь лаьтта иза?

-Муьлханиг ду суффиксан коьрта г1уллакх?

3. Тобанашкахь болх бар

Шардар № 209, аг1о 100.

Мангал+хо- мангалхо, хаза+лла-хазалла, ловза+р-ловзар,

Пондар+ча-пондарча, ледар+ло-ледарло, дитт+ан-диттан

(г1а), хаа+м-хаам, сара+г-сатаг, ц1е +лиг-ц1елиг.

V. Сада1аран миноташ.

VI. Пайдаэцар — хаарш а, шардалар а кхоллар.

1.Дешархошка шайга болх байтар.

Шардар №210, аг1о 100.

-Д1адеша т1едиллар. Муха кхочушйо упражнени?

(Дешархоша шаьш кхочушйо упражнени).

2. Дешнашкахь шиъ суффикс хиларан тидам бар.

-Х1унда доьлху бераш школе?

-Муьлханиг ду дешархойн школехь долу г1уллакх?

-Х1ун олу школехь доьшуш долчу берех?

-Мосозза хийцаделла деша дешан маь1на? Муьлхачу декъо хийцина и дуьххьара? Шолг1а?

-Х1унда воьду хьехархо школе?

-Муьлха г1уллакх ду цо школехь коьрта лелош дерг?

-Хьан хьоьху берашна ишколехь?

-Х1унда воьду хьуьнах?

-Муьлханиг ду хьуьнах воьдучу стеган коьрта г1уллакх?

-Мила ву хьуьнхахь толлуш верг?

3.Карточкашца болх бар.

Дар билгалден дешнаш.

Х1уманаш билгалъен дешнаш.

Адамаш билгалден дешнаш.

Хьенан? стенан? хаттаршан жоьпаш лун дешнаш .

1. Д1адеша туьйра. Караде гергара дешнаш.

4. Дешан х1оттам таллар.

-Х1ун ю орам? чаккхе? суффикс? дешхьалхе?

5.Тобанашкахь болх бар.

-Маьлх-Аьзнис шуна деана самукъане т1едахкарш.

2-г1а тобадешнийн лами нисбе.

3-г1а тоба- ребусаш еша еза.

4-г1а тоба – зезаг дуза

. Суффиксаш йолу дешнаш билгалдаха.

Шаьш хадабе шайн белхан мах «+» я «-» дуьллуш.

Муьлхачу дашехь дерш ду цхьа орам болу дешнаш?

а) деша, дешар, дешархо.

аь) хьаша,хьашас,хьеше, хьешах.

Муьлха алар ду нийса?

а) суффиксо керла дешнаш кхуллу.

аь) суффиксо предложенерчу дешнашна юкъахь уьйр латтайо.

Муьлха алар ду нийса?

а)Суффикс орамна т1ехьа лаьтта

аь) суффикс орамана хьалха лаьтта.

-Стенах олу суффикс?

-Муьлханиг ду цуьнан коьрта г1уллакх?

-Стенгахь хуьлу и дашехь?

IX. Ц1ахь бан болх балар.

Доккхачу лаьтта т1ехь

Хиллера ц1ийх боьлла

Къайленаш соь юьйцуш

Соь ницкъ лург хиллера

Серло лург хиллера

Диканехь я вуонехь

К1орггера ян воьлча

Эхь, иман я г1уллакх,

Хьекъал лург хиллера

Бицбина вехаш верг

И саннарг карор бац

Саиева Айна Аматовна

Номер материала: ДБ-755756

Не нашли то что искали?

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Подарочные сертификаты

Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.

Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.

Источник

» Урок презентация по чеченскому языку по теме Суффикс»

1алашо: термин «суффикс» йовзийтар; суффиксан коьрта 1алашо (цхьанаораман дешнаш кхоллар) йовзийтар.

Юкъара дешаран ардам (УУД):

Коммуникативни: 1емар ду хьехархочун хаттаршан дуьззина жоьпаш дала, шайн жоьпаш масалшца т1еч1аг1дан.

Личностни: дика деша лаам кхоллар.

Дешаре шовкъ кхоллар.

-Д1абешал шайн кхайкхам.

Кийча ду тхо х1инца

Дешархой тхо ледара дац,

Вон деша тхан ойла яц

Маьлх-Аьзни нохчийн туьйранийн турпалхо ю.

— Маьлх-Аьзни школехь дика доьшуш ю. Цундела дика доьшучу дешархошца доттаг1алла дезаш ю. Шуна лаьий цуьнца дотаг1алла лело?

-Т1аккха аша кхочушдан деза цо деана т1едахкарш.

II . Дешархойн хьалхалера хаарш жигарадахар.

-Х1етал-метал хаьийла шуна:

«шашш-шашша» олий. (Г1аз)

-Муьлха элп яздийр ду вай ц1енаязъярехь?

2. Дешхьалхенан коьртачу г1уллакхан тидам бар. (1-г1а т1едиллар).

-Д1адеша дош. (Кхосса)

(Дешархоша кхуллу керла дешнаш).

-Муьлханиг ду дешхьалхенан коьрта г1уллакх? Ткъа меттиг стенгахь бу цуьнан?

3. Суффиксан коьртачу г1уллакхан тидам бар.

Дешнаш тобанашка декъар. (2-г1а т1едиллар).

-Муьлхачу билгалонашца далийна аша уьш цхьана тобане? (Оцу дешнаша х1умнаш билгалйо).

-Билгалбаха орамаш. Муьлха дакъош диси орамна т1ехьа?(-нча-,хо-,-ло-).

-Хьанна хаьа уьш х1ун ю? (Берийн жоьпаш).

-Муьлханиг ду суффиксан коьрта г1уллакх? Ткъа меттиг муьлханарг бу цуьнан?

Урокан тема а 1алашо а йовзийтар.

Х1ун эр дара аша царех лаьцна?Цхьа долу дешнаш орамах кьаьстина яздина. Муьлха дешнаш ду цигахь къаьстина яздинарш?

Дешхьахений орамний юккъехь а,ца,ма дерш кьаьстина яздина?

Таханлера тема хьан эр яра?

Хандешнашца а,ца,ма нийсаяздар.

Х1ун 1емар ду вайна тахана?

Хандешнашца а,ца,ма нийсаяздан.

-Д1аязде дешнаш. Орам билгалбаккха.

-Д1аеша 100-г1а аг1онна т1ера бакъо?

-Стенгахь лаьтта иза?

-Муьлханиг ду суффиксан коьрта г1уллакх?

3. Тобанашкахь болх бар

Шардар № 209, аг1о 100.

Мангал+хо- мангалхо, хаза+лла-хазалла, ловза+р-ловзар,

Пондар+ча-пондарча, ледар+ло-ледарло, дитт+ан-диттан

(г1а), хаа+м-хаам, сара+г-сатаг, ц1е +лиг-ц1елиг.

V . Сада1аран миноташ.

VI . Пайдаэцар — хаарш а, шардалар а кхоллар.

1.Дешархошка шайга болх байтар.

-Д1адеша т1едиллар. Муха кхочушйо упражнени?

(Дешархоша шаьш кхочушйо упражнени).

2. Дешнашкахь шиъ суффикс хиларан тидам бар.

-Х1унда доьлху бераш школе?

-Муьлханиг ду дешархойн школехь долу г1уллакх?

-Х1ун олу школехь доьшуш долчу берех?

-Мосозза хийцаделла деша дешан маь1на? Муьлхачу декъо хийцина и дуьххьара? Шолг1а?

-Х1унда воьду хьехархо школе?

-Муьлха г1уллакх ду цо школехь коьрта лелош дерг?

-Хьан хьоьху берашна ишколехь?

-Х1унда воьду хьуьнах?

-Муьлханиг ду хьуьнах воьдучу стеган коьрта г1уллакх?

-Мила ву хьуьнхахь толлуш верг?

3.Карточкашца болх бар.

Дар билгалден дешнаш.

Х1уманаш билгалъен дешнаш.

Адамаш билгалден дешнаш.

Хьенан? стенан? хаттаршан жоьпаш лун дешнаш .

1. Д1адеша туьйра. Караде гергара дешнаш.

4. Дешан х1оттам таллар.

-Х1ун ю орам? чаккхе? суффикс? дешхьалхе?

5.Тобанашкахь болх бар.

-Маьлх-Аьзнис шуна деана самукъане т1едахкарш.

2-г1а тобадешнийн лами нисбе.

3-г1а тоба- ребусаш еша еза.

4-г1а тоба – зезаг дуза

. Суффиксаш йолу дешнаш билгалдаха.

Шаьш хадабе шайн белхан мах «+» я «-» дуьллуш.

Муьлхачу дашехь дерш ду цхьа орам болу дешнаш?

а) деша, дешар, дешархо.

аь) хьаша,хьашас,хьеше, хьешах.

Муьлха алар ду нийса?

а) суффиксо керла дешнаш кхуллу.

аь) суффиксо предложенерчу дешнашна юкъахь уьйр латтайо.

Муьлха алар ду нийса?

а)Суффикс орамна т1ехьа лаьтта

аь) суффикс орамана хьалха лаьтта.

-Стенах олу суффикс?

-Муьлханиг ду цуьнан коьрта г1уллакх?

-Стенгахь хуьлу и дашехь?

Доккхачу лаьтта т1ехь

Хиллера ц1ийх боьлла

Къайленаш соь юьйцуш

Соь ницкъ лург хиллера

Серло лург хиллера

Диканехь я вуонехь

К1орггера ян воьлча

Эхь, иман я г1уллакх,

Хьекъал лург хиллера

Бицбина вехаш верг

И саннарг карор бац

3. Тобанашкахь болх бар. (1-ра т1едиллар).

-Маса язйо дешхьалхе орамца къаьстина? хоьттина?

(Дешхьалхе хандашах къаьстина язйо,нагахь санна дешхьалхенний,орамний юккъе ца,ма,а даг1ахь)

Номер материала: ДБ-907453

Не нашли то что искали?

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Подарочные сертификаты

Источник

ЗАНЯТИЕ 12. 0 СЛОВООБРАЗОВАНИИ ГЛАГОЛА И ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ

В глагольном словообразовании чеченского языка широко употребляется вспомогательный классный глагол дита (бита, вита, йита) — оставить, который служит для образования побудительных глаголов; ала + вита = алийта — заставить (побу-дить, разрешить, помочь) сказать.

Побудительные глаголы рассматриваются как переходные:

подлежащее при них всегдэ стоит в эргативном, а прямое дополнение — в именительном падеже: сказуемое-глагол со-гласуется в грамматическом классе и числе с прямым дополнением.

Вспомогательный глагол дала (бала, вала, яла) служит для образования сложных глаголов, которые обозначают потен-циальную возможность произвести какое-либо действие, находиться в какомлибо состоянии, а также могут иметь значение русских возвратных глаголов: ата — покрошить, крошить, ата-дала — суметь покрошить, покрошиться, крошиться, раздро-биться, дробиться.

С помощью вспомогательного глагола дан (бан, ван, ян) — сделать, делать и дала (бала, вала, яла) — дать образуются глаголы от качественных прилагательных: лоха — низкий, лах-дан — снизить, лахдала — снизиться, кІайн — белый, кІай-дан — белить, кІайдала — белиться.

С помощью вспомогательного глагола дан (бан, ван, ян) — сделать, делать производится спряжение некоторых усваивае-мых из русского языка глаголов: редактировать дан, агитиро-вать дан, мобилизовать дан.

Упражнение. Образуйте побудительные глаголы от инфинитива глаголов: кхосса — бросать, вада — бегэть, ара — моло-тить, аха — пахать, мала — пить, лаза — болеть, вала — умереть.

Упражнение. Образуйте времена глагола от побудительных глаголов: лэцийта — пусть ловит; алийта — пусть говорит;

дёшийта — пусть читает, тешийта — пусть верит; тбхийта — пусть бьет; дийцийта — пусть говорит. ;

Образец: дерзийта — пусть возвратится; доьрзуьйту, дер-зийтира, дерзийтина, доьрзуьйтур ду. :

В чеченском языке имеет несколько способов словообразования имен существительных- основосложение, суффиксация и малопродуктивный префиксально-суффиксальный способ. Способом основосложения существительные образуются:

1. Сложением двух основ существительных: гІабуц расте-ние от гІа лист + буц трава; тІармаІа рожок от тІар сосок + маІа рог; дог-пах требуха от дог сердце + пах легкое.

2. Сложением основ существительных и прилагательного:

дегаІайг грудина от дега сердечный и Іайг ложка; бежаІу пастух от беж табунный и Іу надсмотрщик.

Упражнение. Образуйте путем основосложения имена су-ществительные от следующих слов: да — отец и нана — мать;

мотт — постель и гІайба — подушка; зуда — женщина и бер — ребенок, Іаьржа — черный и бІаьрг — глаз, воккха — большой и стаг — человек, йоккха — большой и стаг — чело-век, говраш — лошади и Іалашйийриг — ухаживающий, чІе-рий — рыбы и лоьцург — ловящий. малх — солнце и бузё — опускать, биъ — четыре и берг — копыто.

Способом суффиксации образуются:

1. Отглагольные существительные масдар, о которых мы уже говорили: деша — читать и яздан — писать, ала — сказать, от которых образуется масдар: дешар — чтение, яздар — написание, алар — сказание.

2. Имена существительные от существительных и иногда прилагательных. С помощью суффиксов:

-хо со значением профессии: дешархо — учащийся от де-шар (масдар) — учиться, учеба, ахархо — пахарь от ахар (масдар) — пахать, пахота, белхахо — работник, работница от болх — работа, хьархо

— мельник от хьер — мельница, ямар-тхо — изменник от ямарта — изменческий;

-ча со значением профессии: пондарча — гармонист от пон-дар — гармошка, вотанча — барабанщик от вота — бара-

-ло с тем же значением: белхало — рабочий от болх —работа, дошло — кавалерист от дой — лошади.

Упражнение. Образуйте от следующих существительных и прилагательных имена существительные и масдар:

а) с помощью суффикса-р: лийча — купаться, мала — пить, даа — кушать, вада — бежать, деша — учиться, вела —смеяться;

Упражнение. Перепишите, подчеркните суффиксы имен существительных и определите их значение: чІешалг — щепка, чемхалг — сломинка, муьстарг — щавель, гІалатло — ошиба-ющийся, буьхьиг — козленок, юьхьиг — кончик, дакъалг — кусочек, социйла — остановка, пауза, социйла — возможность остановить, моттаргІа — представление, юьртахо — сельчанин, теркахо — терец, ахьар, сискалгІа — кукурузная мука, оьздан-галла — культура, кечам, чайник, наборщик, кeчo.

Нохчийн алфавит

А а, Аь аь, Б б, В в, Г г, Г1 г1, Д д, Е е, Ё ё, Ж ж, З з, И и, Й й, К к, Кх кх, Къ къ, К1 к1, Л л, М м, Н н, О о, Оь оь, П п, П1п1, Р р, С с, Т т, Т1т1, У у, Уь уь, Ф ф, Х х, Хь хь, Х1 х1, Ц ц, Ц1ц1, Ч ч, Ч1 ч1, Ш ш, Щ щ, ъ, ы, ь, Э э, Ю ю, Юь юь, Я я, Яь яь, 1 1

Источник

Самоанализ урока по чеченскому языку в 3 классе на тему «Дешан х1оттам.Суффикс»

3-чу «В» классехь Батарова З.А.

йинчу урокан самоанализ.

Календарно-тематически плана т1ехь билгалъяре терра урок «Дешан х1оттам. Суффикс» д1аяьхьира 25 –чу январехь.

Урокан хьалха х1иттийна яра х1ара 1алашонаш:

1)термин «суффикс» йовзийтар;

2)суффиксан коьрта 1алашо (цхьанаораман дешнаш кхоллар) йовзийтар;

3)дашехь масех суффикс хиларан тидам бар;

4)дош х1оттамца таллар крладаккхар

Урокан тайпа- керла хаарш карадерзор.

Урокан темане хьаьжжина къастийна ю урокан 1алашонаш, урокехь кхочушбечу белхийн тайпанаш: ша-ша, тобанашкахь.

Иштта урокехь пайдаэцна г1ирсех:

УМК «Школы России», 3-чу классана лерина учебник, нохчийн мотт,

презентаци Power Point программехь;

ФГОС –ан т1едахкаршца урокан йог1уш хилар :

1.Юьхьарлаьцнарш ю керла стандарташ;

2. ЮДА (УУД) кхоллаяларна т1ейоьг1на д1анисйина ю

Урок лерийна ю дешархойн х1ара ЮДА хилийта.

Юкъара дешаран ардам (УУД):

Коммуникативни: 1емар ду хьехархочун хаттаршан дуьззина жоьпаш дала, шайн жоьпаш масалшца т1еч1аг1дан.

Личностни: дика деша лаам кхоллар.

I .Дешаре шовкъ кхоллар. (2 мин)

Урок д1айолайо дешархойн дешаре шовкъ колларца. Оцу этапана лерина лерина ялийна байт. Дешархойн ч1ог1а дог-ойла г1аттаош юкъаялийна ю.

II . Дешархойн хьалхалера хаарш жигарадахар (8 мин) Х1окху этапан масийтта дакъа ду. Х1ора дакъа цхьацца кхиамашна лерина ду.

а) Ц1енаязяр. Яздеш долу элп билгалдоккхуш х1етал-метал даладо,дешархой т1ебуьгу шаьш яздийр дерг элп Г1,г1 хиларна.Х1етал-метал достуш дешархойн лаам кхолллало керланиг довза талла. Кхоллало х1ума-довзаран, коммуникативни, личностни ЮДА.

б) Дешхьалхенан коьртачу г1уллакхан тидам бар. (2-г1а т1едиллар).

III . Хетачу аг1ор 1алашонаш х1иттор.Уьш кхочушъян некъаш билгалдахар.(3 мин)

IV .Керла хаарш а, гIуллакх даран кепаш а кхоллар. (10 мин).

V .Сада1аран миноташ.(3 мин)

Х1ара дакъа д1ахьо дешархой к1адбалар д1адоккхуш.

VI . Пайдаэцар — хаарш а, шардалар а кхоллар (14 мин)

аь) Дешан х1оттам таллар . Д1ахьо х1етал-металаш далорца. Уьш ду дешан х1оттамах лаьцна. Кхоллало х1ума-довзаран, коммукативни,личностни ЮДА.

в)Тобанашкахь болх бар . 1ема вовшашца барт бан, кхуьу вовшашна г1о дан лаам,ша-шен зер. Тобанашка болх бар тайп-тайпана д1хьо. Х1ора тобанна дела конверташ ду т1едахкаршца. Дешархоша бертахь цхьана дика болх барца нийса кхочушдо уьш.

VII . Рефлексии (3 мин)

Билгалдокккху дийцинчух коьртаниг. Толу дешархоша урокан чулацам т1еэцарх, цуьнах уьш кхетарх дерг.

Источник

Презентация, доклад по чеченскому языку по теме Суффикс

Презентация по чеченскому языку по теме Суффикс, предмет презентации: Детские презентации. Этот материал в формате pptx (PowerPoint) содержит 22 слайдов, для просмотра воспользуйтесь проигрывателем. Презентацию на заданную тему можно скачать внизу страницы, поделившись ссылкой в социальных сетях! Презентации взяты из открытого доступа или загружены их авторами, администрация сайта не отвечает за достоверность информации в них, все права принадлежат авторам презентаций и могут быть удалены по их требованию.

Слайды и текст этой презентации

Дешар-серло,
ца дешар-бода.

Ц1ена язъяр.
-Х1етал-метал хаьийла шуна

Пийсик санна
Бу ц1ен ши ког,
До цо хи т1ехь
Нека дика,
Оьг1азъяхча,
Лаг а дахдой,
Хьодут1аьхьа
«шашш-шашша» олий.

Керла дешнаш кхолла дешхьалхенех пайда а оьцуш.

-Д1адеша дешнаш. Шина тобане декъа уьш. Х1ун ду церан юкъара?

Х1уманаш Адамаш.
.
Вота- вотанча

Уьш х1ун ю вайна хуур ду кроссворд вай юзахь.

1. Хилла яьлча яа ца мегарг(наьрс).

2.Шина ёлки юккъехь 1уьллу
г1айба к1охцалашца(зу)

4. Машинаш б1аьрг.(фара)

5.Дитта т1ехь и ехаш ю,
Къола дан и говза ю. (къиг)

6. Хуьлу сийна,хуьлу ц1ен,
Дешархошна оьшуш ю,
Йоза яздеш г1о деш ю (ручка).

-Х1ун ю суффикс? Бийца цуьнан меттиг.Г1уллакх.
Меттиг
орамна т1ехьа лаьтта
Г1уллакх
керла дешнаш кхуллу
Суффикс –
орамна т1ехьа а лаьтташ, керла дешнаш кхуллу дакъа ду.

Шардар № 208, аг1онаш 99-100
Х1ума билгало адам
дешар дешаран дешархо

зурма зурманан зурманча

болх белхан белхало

Учебникаца болх бар.

Шардар № 209, аг1о 100.

Мангал+хо- мангалхо, хаза+лла-хазалла, ловза+р-ловзар,

Пондар+ча-пондарча, ледар+ло-ледарло, дитт+ан-диттан

(г1а), хаа+м-хаам, сара+г-сараг, ц1е +лиг-ц1елиг.

Тобанашкахь болх бар

Дешархошка шайга болх байтар.
Шардар №210, аг1о 100.
Дешнашкахь шиъ суффикс хуьлу.
Диктант.
-Х1унда доьлху бераш школе?
-Муьлханиг ду дешархойн школехь долу г1уллакх?
-Х1ун олу школехь доьшуш долчу берех?
-Мосозза хийцаделла деша дешан маь1на? Муьлхачу декъо хийцина и дуьххьара? Шолг1а?
-Х1унда воьду хьехархо школе?
-Муьлха г1уллакх ду цо школехь коьрта лелош дерг?
-Хьан хьоьху берашна ишколехь?
-Х1унда воьду хьуьнах?
-Муьлханиг ду хьуьнах воьдучу стеган коьрта г1уллакх?
-Мила ву хьуьнхахь толлуш верг?