Войдите в ОК
Кайтып килә күк тәкә.
Кеше буй үстергән чакта
Кайда калдың бүтәкә?
Ата чебен карап ята
Мич башыннан сызгырып.
Бар да тага значок.
Бер көнендә танышалар,
Сез монда нәмәстәгә?
Агыйделдә ак кораб,
Утырдым алга карап.
Монсы уйный, монсы җырлый,
Монысы утыра тыңлап.
Сулар ага, сулар ага,
Кызын озатырга баргач,
Куркып качкан сарыктан.
Илмира Солтанова һәм Айрат Газетдинов язып алган. 1993 ел. Мөслим.
Күп ашамаган кешенең
Габдуллага койрык таксаң,
Менә дигән ат була.
Безнең авыл егетләре
Кеше ярын аерып алып,
Сөясең бит, паразит.
Кемне сөйсәң дә ярый.
Ат тугарып, җигә белми,
Кызлар сайлаган була.
Мөслим авылында яшәүче Җәлилова Гөлназ Илсур кызының 1991-1996 елларда тупланган такмакларыннан алынды.
ӘНӘ КИЛӘ АВТОМОБИЛЬ.
Әнә килә автомобиль
Сезнең ише малайлар
Бер атлый да каплана.
Әнә килә автомобиль
Бик күтәрмә борыныңны
Әнә килә автомобиль
Салганы дегет икән.
Чәчләре дә үрә торган,
Әнә килә автомобиль
Рапорт бирергә килмәдем
Әнә килә автомобиль
Төягәннәр киң каеш.
Үз-үзеңне әллә кемгә
Әнә килә автомобиль
Йөзләренә чыккан инде
Әнә килә автомобиль
Төягәннәр ак кипке.
Кетәклеккә менгән идем,
Тавык башыма типте.
Әнә килә автомобиль
Мәхәббәтең мич астында,
Кисәү белән тартып ал.
Әнә килә автомобиль,
Кочаклашкан да юк әле,
Сөйгән егетем ояла.
Әнә килә автомобиль,
Таңга кадәр утырабыз,
Мөслим авылында яшәүче Җәлилова Гөлназ Илсур кызының 1991-1996 елларда тупланган такмакларыннан алынды. 2009 нчы ел
Ике кода уйга калган
Ничә меңгә төште икән
Әллә туйга җен-пәриләр,
Туйда туйганчы эчмиләр,
Аракы дигән шешәне
Биегән кеше шат була.
Туйда биеп шатланмасаң,
Үз хатының ят була.
Кабыйм микән, капмыйм микән,
Майлы калҗага охшаган
Сездә туйлар булгалыймы,
Бездә туйлар булгалый.
Билең нечкә, үзең мичкә,
Биеп җибәр, кодагый.
Соңгы пенсияңә алган
Уйнап җибәр гармуныңны,
Көйләрен сайлап кына.
Туйда ашап, тамак туйгач,
Качарбыз җайлап кына.
Яшь кәләш белән кияү.
Туйлар үткәч, акча беткәч,
Йөрерсез бергә җәяү.
Безне болай зурлаганга
Сезгә бездән зур рәхмәт.
Мөслим авылында яшәүче Җәлилова Гөлназ Илсур кызының 1991-1996 елларда тупланган такмакларыннан алынды. 2009 нчы ел.
Иреннәрең – кызыл чия,
Күзләрең – зәңгәр төймә.
Гомерлеккә сөйдем сине,
Ташлап китәр бу, димә.
Ике икең дүрт булса да,
Ике өчең – биш түгел.
Сезнең ише “егетләр”гә
Безнең кызлар иш түгел.
Аклы ситсы төс яратам,
Ап-ак күлмәк киямен.
Әйтми генә йөргән идем,
Мин дә сине сөямен.
Агыйделгә суга барсам,
Күрәм суның кондызын.
Ах, бәгырем, син бит минем
Чын мәхәббәт йолдызым.
Кеше ярларын сөяргә
Гүпчим не положено.
Егетләр кепка кияләр,
Кызлар шәл ябыналар.
Егетләр батыр булса да,
Безнең авыл егетләре
Чәч үстергән булалар.
Битен-кулын юа белми,
Кыз тикшергән булалар.
Чучка колагына салып,
Сиңа сәлам җибәрәм.
Әйтмәсәң дә белдем инде
Кем белән йөргәнеңне.
Безнең авыл кырларында
Дете буксовать итә.
Безнең авыл егетләрен
Кызлар сортовать итә.
Аргы яктан берәү килә
Кара костюм, ак яка.
Кара костюм, ак якага
Безнең авыл егетләре
Ак перчатка кимиләр.
Кино билетыннан куркып,
Кызлар белән йөрмиләр.
Безнең авыл егетләре
Бишәр тапкыр өйләнә.
Теше коелып бетсә дә,
Минем егетем еракта,
Кайчаннар килер инде.
Башка белән йөргән өчен,
Кирәкне бирер инде.
Челтәр бәйләүчеләр килгән,
Челтәр бәйләрләр инде.
Челтәр күзе алган саен,
Безне чәйнәрләр инде.
Сөям сине, сөям сине,
Сүрелмәс булсаң гына.
Базга төшеп, сөт-катыкка
Әүрелмәс булсаң гына.
Ике тавык, бер курица
Минем кем белән йөрүем
Аклы ситсы күлмәгемне
Кими башлаган идем.
Рәхмәт яусын ташлавыңа,
Сөйми башлаган идем.
Бит очларын чокырайтып,
Күл буенда бер бака
ЯКүлмәген талга элгән.
Синең өчен бер черки
Кислота эчеп үлгән.
Син дә матур үзеңә,
Мин дә матур үземә.
Йонын койган тавык кебек
Күн бияләй эчләрендә
Унбишенче яр сөясең,
Ата каз кыланмышлары
Биргәндер сиңа ходай.
Арчалардан поезд килә
Шул вагонның эчләрендә
Яшә сөйгәнең белән.
Бәхил түгел ташласаң.
Урының оҗмахларда булыр,
Алма ашыйм, алма ашыйм,
Үзен түгел, сөймим хәзер
Казаннардан сатып алдым
Көмеш кашлы балдагым.
Бәлки гел бергә булырбыз,
Белеп булмый алдагын.
Мөслим авылында яшәүче Җәлилова Гөлназ Илсур кызының 1991-1996 елларда тупланган такмакларыннан алынды. 2009 нчы ел.
Берсе озын, берсе кыска
Биек тауның юашларында
Бик күтәрмә борыныңны,
Сортыңны белеп сөйләш.
Француз яулык өчпочмак,
Минем җырны ошатмасаң,
Үзең җырла, буш корсак.
Бер кыз килгән больницага,
Кышы буе капрон кигән,
Командир булдым дигәч тә,
Пыяла савыт эчендә
Кичә сөйгәнеңне күрдем,
Атлас түгел, ефәк түгел
Синең дә кигәннәрең.
Чыпчык булып чыктымыни
Ике кесәң тулы акча,
Бишәрлек тә, унарлык.
Унбиш әтәч кунарлык.
Агыйделдән йөзеп килә
Сез кимсеткәнгә карап.
Ал булса ни, гөл булса ни,
Булса ни, булмаса ни.
Аның акыллары булсын,
Буйлары булмаса ни.
Аклыны ки, караны ки,
Әгәр әйбер сайласаң.
Дөньяны тиз танытырлар,
Гармун уйный бер малай,
Гармун телләре калай.
Ошамый да, килешми дә,
Гөрбиян булма алай.
Гармун уйный белмәсәк тә,
Бер өйрәнербез әле.
Тәүфыйксыз дип хурламагыз,
Аягымда ефәк яулык,
Җәйнең эссе көннәрендә
Чуар тавык суга бара,
Сыер күкәй салган чакта,
Тавык бозаулап ята.
Мин дә киттем сүндерергә
Печән төяп бер чана.
Мөслим авылында яшәүче Җәлилова Гөлназ Илсур кызының 1991-1996 елларда тупланган такмакларыннан алынды. 2009 нчы ел.
Киленнәр эштән кайта
Берлинны алган кебек.
Бианайлар тетрәп төшә
Пленга төшкән кебек.
Чәчтем бодай, бирде Ходай
Бер бодайга мең бодай.
Чәчләремнең бөртеге саен
Кайгылар бирде Ходай.
Сиңа да бер кабырга,
Миңа да бер кабырга.
Колхозчылар үлеп ята,
Әйдә кабер казырга.
И Ходаем, бирмә акыл,
Җүләрлеккә ни җитә.
Миңа биргән акылларың
Барыбер җилләргә китә.
Титов белән Гагарин.
Магазинга кергән идем
Килки белән маргарин.
Эх яшь чаклар, яшь чаклар,
Кесә тулы борчаклар.
Чабатага чикерткә җигеп,
Урман кисеп йөргән чаклар.
Биегән кеше бай була.
Биегән кеше бай булганчы,
Карт алаша тай була.
2010нчы елда Мөслим районы Мөслим авылында яшәүче Вахитова Миңлерәшидә ( елда туган) авызыннан оныгы Вахитова Ләйсән язып алды
Килеп кунды күбәләк.
Әгәр ишеткән булсагыз,
Әйдә, җырлыйк бергәләп.
Нигә элдең йөрәгемә
Каян таптың, ничек ачтың
Ак шәлләргә төрендең,
Күләремә суда йөзгән
Аккош булып күрендең.
Эреттең, эреттең, эреттең, эреттең
Нигә һаман шаяртасың,
Нигә һаман көләсең.
Сагындым, бер үп, диясең
Үбим, дисәм, китәсең.
Без урамнардан узарбыз
Тимер чана сыздырып.
Йокың килсә, йокла, җаным,
Зәңгәр күлгә төшәрсең,
Минем белән бергә булсаң,
Тасма белән үрмә син.
Билләренә күз салмагыз,
Өзелеп китә күрмәсен.
Әй, иркәм, нәрсә әйтим,
Синсез күңелем ятим.
Бүгеннән өйләнер идем,
Әнием кушмый, нишләтим.
Чын бәхетем – мәхәббәтем,
Тапламагыз сез аны.
Татарча “кая барасың”,
Урысча “куда пойдешь”.
Пожалуй, с ума сойдешь.
Бездә хәзер шундый мода:
Кызлар кия фуражка.
Ага сулар, ага сулар,
Кызын озатырга баргач,
Куркып качакан сарыктан.
Кара бөдрә чәчләремне
Тарадым, үрә алмадым.
Тауга менеп, ташка басып,
Карадаым, күрә алмадым.
Аргы урамнан килдеңме,
Бирге урамнан килдеңме.
Без сагынганны белдеңме,
Үзең сагынып килдеңме?
Мөслим урта мәктәбенең 6 нчы А сыйныфы укучысы Мортазин Ирек язып алып килде. 2011 нче ел.
Биек булса коймагыз,
Әллә кемгә куймагыз.
Иске Вәрәш авылында яшәүче Фазлыева Раушания (1964 нче елда туган) авызыннан Мөслим урта мәктәбенең 6 нчы Б сыйныфы укучысы Лотфуллина Эльза язып алды. 2011 нче ел.
Без үзебез Мөслимнеке,
Үстек Ык буйларында.
Мөслим булгач, кирәк түгел
Безгә Парижлары да.
Әнә килә автомобиль,
Яшь гомерләр ике килми,
Бер килсә дә ничава.
Иске Вәрәш авылында яшәүче Хафизова Лилия Мөнир кызы (1976 нчы елда туган) авызыннан Мөслим урта мәктәбенең 6 нчы Б сыйныфы укучысы Хафизова Динара язып алды.
Иртән торып битне юдым
Сабыны да суга төште
Мөслим урта мәктәбенең 6 нчы Б сыйныфы укучысы Могаров Искәндәр язып килде. 2011 нче ел.
Ак алъяпкыч бәйлиләр дә
Иске Вәрәш авылында яшәүче Мөҗәллия Шакировадан (1938 нче елда туган) Мөслим урта мәктәбенең 6 нчы Б сыйныфы укучысы Хәсәншина Раилә язып алды.
Урам аша чыккан чакта
Шул сындырган талыгыздан
Мөслим урта мәктәбенең 6 нчы Б сыйныфы укучысы Мирсалихов Камил язып алып килде. 2011 нче ел.
Такмаклар
Татарские частушки текст
Татарча такмаклар текст
Барыбыз бергә чакта
Төрлебез төрле якка
2.Сиблә чәчем, сиблә чәчем
сиблә чәчем тарала
я утка сал, я суга сал
ак биләүгә биләгән
ак биләүләргә биләгән
бәхетең булсын димәгән.
4.Роза гөлем, роза гөлем
5.Алла булса шундый булсын
Бирсен бишкә бүләрлек,
Җарың булса шундый булсын
Синең өчен уләрлек.
Кем булса да Сатып алмый
7.Татарча – кая барасың?
Урысча – куда пойдешь?
Сиген җарын, ташлап китсә.
Поҗалуй сума сойдешь.
Без китәбез сез каласыз
Әйдәгез безнең белән
Айга менеп түбән карап
Сезне күрәсем килә.
Ярып булмый теш белән
Алла бирмәгән бәхетне
Алып булмый көч белән
Гөлдә була белмәдем
Ара ерак, яна йөрәк
Бәйләт мамык перчатка
Дошман сүзләре күп булыр
Ник генә сабыр итмәдең
Бер ике өч айларга.
Җыр капчыгы ер тугел.
өстәлләрдә бечтем дә.
Аердың безне кавыштыр
Торган турыгызды сайрап
Мин сине сөйгән идем
Шул кадерле минутларны
Онотылмас дигән идем.
Бездән сәлам илтә кошлар
20.Казарма биек булсада
Торган җир матур булсада
21.Биек тауны менгән чакта
Туктап- туктап ял итәм
Майе беткән лампа кебек
22.Сагынам сезне, сагынам сезне
Хаман болай сагныр булсам
Әллә айга, әллә елга
24.Яз җиткәннен шуннан беләм
Иделдән боз кузгала
Бик бәхетле булса гына
25.Дускайларым бергә чакта
Нинди кайгыбыз булсада
26.Чит-чит дидем читкә киттем
Чит илләрдә ялгыз башым
Тешләремә дә кермәде
28.Утырабыз да китәбез
Күрсәгез сәлам әйтегез
Кулларым яза торсын
Үзем барып сөйләшкәнчә
Хатларым бара торсын.
Сызгырмыйчә су эчми
Безне кеше бәхетсез ди
Бәхет бакчада үсми.
Сәгать саен минут саен
Бәхетем юк дип елыйм
Бер Алламдан сорыйм.
33.Иделләрдән агып килә
Яшелчә мачан такта
Яшем белән битне юам
Сездән сагынган чакта
Җитәр вакыт аерылырбыз
Момкин булмас күрешү.
35.Чит җилләрдә бик күп ердем
Беркем дә әйтми балам дип
Әнкой булса сорар ид
ничек хәлең балам дип.
36.Әнә килә машиналар
тоягеннәр чи киртә
чит илләрдә шунсы читен
сагындыра кич иртә
Таш җәя белмәгәннәр
Өчкан кошлардан сорадым
Алар да күрмәгәннәр.
Артларыңа карап бар
Без китәрбез таң атканда
Тәрәзә өчен карап кал.
Кара урман куак генә
Күпсенмәгез күп тормыйбыз
Без монда кунак генә.
39..Чәчә идек илләрдә
Чәчелдек чит илләрдә
Тагын чәчәк булыр идек
Кайтсак туган илләргә.
40 Гармун алып бирер идем
Һәр көн саен күрәр идем
Тартып сузып уйнама
Кавшырбыз дип уйлама.
Хаваны болыт алган
Айрелганда иң кирәкле
Әйтер сүзләре калган.
44 Иртә торып тышка чыксам
Таянсам да киртәләргә
Иркәм юк иркәләргә
Такмаклар ( частушки)
Бергә чакта җырлап калыйк
Ялан бергә булманбыз.
җырлап ачыла күңел
Җырлап ачылмаса күңел
Мәңге ачлачак түгел.
Җыр күңелне ача ул.
Җырлау күңелне ача ул,
Кайгыларны баса ул.
Җырлыйк әле иптәшләр.
Бәлки гаип итмәсләр.
5.Әйдә, дуслар, җырлыйк әле
Ал чәчәк күк яшик әле,
Җырламас идем икене
Сез дусларым сөкемне.
Җырлыйк әле өч булсын.
Өч тә булсын, ун да булсын
Туганнар күңле булсын.
8.Җырла дустым, җырла дустым
Җыр күтәрә күңелне,
Уең булса да уйлама,
Уй саргайтыр йөзеңне.
Нинди җырлар җырларга
Сездә бер җыр, бездә бер җыр,
Кара- каршы җырларга.
10.Агыйделдә параход бар
Йөри диләр нумерсез.
Эх, дусларым сездән башка
Чәй эчү дә күңелсез.
11 Бергә чаклар, бергә чаклар,
Бергә чаклар бер генә.
Бергә чаклар гел бер генә.
Кадрен белмибез генә.
12.Ай, дусларым, дусларым,
Бергә булган минутларның
13.Самавыр куйдым күмерсез,
Кайнап чыгар күрерсез.
Без җырлагач, сез эчмәгәч
Безгә даҗе күңелсез.
Яшь гөмерне сатып алып
Булмый бит базарлардан
15.Калфагым бар, шәл кирәк,
Шәл алырга һәл кирәк
Сезнең кебек якын дуслар
Бу дөньяда бик сирәк.
Сездә ничек, бездә шулай
Җырлап күнел ачалар.
Алма коелган җиргә.
Бер җырламый бумлас инде
Дуслар җыелган җирдә.
18.Городокның тавы биек,
Утырып чана шуарга.
Дуслар килгән җыр тыңларга
Җырлап бирик шуларга.
19.Тал әйләнә, тал әйләнә
Талга ефәк бәйләнә.
Бүген безгә, аннан сезгә
Донья шулай әйләнә.
Шәл алмыйча һәлем юк,
Сез дусларым биегәндә
Түзеп торыр һәлем юк.
Кайнап чыгар күмерсез.
Без җырлап, сез биемәгәч
Безгә бик тә күңелсез.
22.Ал да булыр чагыбыз,
Гөлдә булыр чагыбыз,
Без җырламый, кем җырласың,
Безнең шундый чагыбыз.
23.Җырлыйк әле, җырлыйк әле,
Сызылып таңнар атса да,
Яшь гомерләр ике килми
Сулар түрге аксада.
24.Җырлыйк әле, җырлыйк әле,
Җыелганнар бу табынга
Бер туганнар дисеннәр.
Шат минем күңелләрем
Гөл дә шулай татлый белән
Үтсә иде гомерләрем.
Яшь гомер килми ике
Сулар ага ник болай
Аккан сулар кире кайтмый
Яшь гомерләр дә шулай.
Су буйлары гөл нарат
Суга барсам елап кайтам
Су буйлары бормәле
Бормалы сулар буенда
Безгә төрмә булмады.
Безнең кебек булыр микән
Дуслар өчен өзелгән.
31.Кар урманда шомыртлыкта
Шомырт ашыйсым килә
Әй туганнар сезнең белән
32.Ак каен зирәк була
Кара урман сирәк була
Дуст исләрнең кадерен белик.
Дуст исләр кирәк була.
33.Алай да бергә – бергә,
Болай да бергә-бергә
Дуслар белән бергә булсаң,
Күгәрчен кебек гөрлә.
34.Үтеп бара матур җәем,
Ничек үтәр кышларым
Юк бит минем сезнең кебек
Якын күргән дусларым.
Үсә микән гөлләрем
Үсә дә, үсә гөлләрем
Үтә яшь гөмерләрем.
Йолдызлар батмас инде,
үтте чәчәк вакытларым
Әйләнеп кайтмас инде.
Кайгырганда бер җырласаң
Хәсрәтләрне тар итә.
Җырлар итеп җырлый әле
39.Гармуныңны тартып уйна
Иркән булсын җырларга
Безнең җырлар таралсыннар
Әллә гөл була микән
Җырласам янмый йорәгем
Эллә ял була микән.
Тулган күңелем бушамый
Җырлыйк шуши көйләргә
Җырласак шуши көйләргә
Калыр сагынып сөйләргә.
43.Әлле – гөлле чиләгемнең
Дошман сүзләргә карап
44.Алма бакчасына кереп
Гөлдән чәчәкләр өзәм.
Кеше булса уйныйм – көләм,
Ялгызым янам – көям.
45.Алма булса, шундый булсың
Дүрткә – бишкә бүләрле
Дустың булса, шундый булсын
Синең өчен үләрлек.
Үссен ашлыклар белән,
Чәчәк кебек яшь гөмерем
Үтсен шатлыклар белән.
Сер сөйләмә дустыңа
Ул дустыңның дусты булыр
Ул дә сөйләр дустына.
Яшь чагында көл дә уйна
Яшь гомерләр аз килә.
Су сипмийчә корытма,
Бергә булган минутларны,
Алып китми җил-давы
Булма чибәр, бул бәхетле
Бәхетсезләр бик авыр
Тарта- тарта керәсе
Син кешедән бик көләсең
Үзең кем дип беләсең?
Салып куям остемнән,
Дошман сүзен күпер итеп
Таптап йорми өстеннән
Базарларда бар бит ул,
Үзен зурлап, кеше хурлап,
Йорүчеләр бар бит ул.
Без үзебез нухратныкы
Исләремдә гөл син генә
Дустым белмийсең генә.
алъяпчыгың сары икән
синең кебек зифа буйлы
бу донъяда бар микән.
Җилләр каермас микән
Арабызга дошман кереп
Безне аермас микән.
58.Роза гөлем, роза гөлем
59.Роза гөлләрем өстендә
Бер чәчәксез гөлем юк.
Туганнарым сезнең өчен
Җыламаган көнем юк.
Тазбаш
Кызыклы балачак
Мәктәпкәчә яшьтәге балалар белән күңелле вакыт үткәрер өчен:
— Тел төзәткеч тизәйткечләр һәм тел көрмәкләндергечләр
— Табигатькә, кош-корт, бөҗәкләргә эндәшләр
Алдавыч әкиятләр
Әүвәл заманда булган бик зур бер тау,
Шул тау башында бер төлке.
Бу әкиятне сөйләр идем,
Шул сөйләве бик көлке.
Борын заманда булган, ди, бер патша,
Ул ясаттырган, ди, бик матур бер бакча.
Бакчаның коймасы булган, ди, таштан.
Сөйлимме хикәяне баштан?
(Бала, сөйлә, дисә, тагын шуны кабатлыйлар.)
Безнең авылда булган бер бай.
Аның булган ике өе,
Берсе — агачтан, берсе — таштан.
Шуннан бу байның булган бер кәҗәсе.
Юк, алай түгел, сөйлимме баштан?
Борын-борын заманда торганнар, ди,
Агай-энеле ике туган.
Берсенең исеме Сөйлә булган, ди,
Икенчесе — Сөйләмә булган.
— Алай булгач, сөйләмим.
(Вакытсыз чакта «әкият сөйлә» дип йөдәткән балага шулай сөйлиләр.)
Борын заманда булган бер өстәл,
Калганын син сөйлә өстәп.
Бар иде, ди, юк иде, ди,
Бер тавыгы бар иде, ди,
Аны да булса карчыга алып китте, ди.
— Шул. Шуның белән бетте.
Әйтәм ич, карчыга алып китте.
Бар иде, ди, бер мичкә,
Бер әби белән бабай яшәгәннәр, ди.
Аларның булган, ди, әтәчләре.
Ул әтәч көн саен менгән, ди, киртәгә.
Калганын сөйләрмен иртәгә.
Булган, ди, бер малай.
Сөйләп тә тормам әле,
Мәкальләр, әйтемнәр
Тел — белемнең ачкычы, акылны ң баскычы.
Иң татлы тел — туган тел, Анам сөйләп торган тел.
Алтыда белгән ана телең Алтмышта да онытылмас.
Теле барның иле бар.
Теле татлының дусы күп.
Аз сөйлә, күп тыңла.
Киеменә карап каршы алалар, Акылына карап озаталар.
Ашның тәме тоз белән, Адәм яхшылыгы сүз белән.
Бит күрке — күз, тел күрке — сүз.
Татлы тел тимер капканы ачар.
Сөйли белсәң, тыңлый да бел.
Кешенең сүзен өзмә.
Үз илем — алтын бишек.
Иленнән аерылган, канаты каерылган.
Туган илем — туган өем.
Илсез кеше — телсез сандугач.
Кечегә шәфкать итеп юл бир, Олыга хөрмәт итеп кул бир.
Олыласаң олыны, олыларлар үзеңне.
Тату туганнар таштан койма койганнар.
Анаң кебек кешегә тел озайтма.
Әни суккан авыртмый.
Дөньяда иң йомшак нәрсә — әнием кулы.
Ата-ананы тыңлаган — адәм булган, Тыңламаган — әрәм булган.
Ата-анасына игелек күрсәтмәгән, Олыгайгач үзе дә игелек күрмәс.
Ипидән зур нәрсә юк.
Ипи — иң зур байлык.
Икмәк — табынга нур сибүче, Кешегә, илгә көч-куәт бирүче.
Алтын ай булып яктырса, Икмәк ул кояш булыр.
Икмәкнең валчыгы да бездән олы, коеп ашама.
Эше барның ашы бар.
Эш — кешенең көзгесе.
Яхшы кеше эштә беленер.
Тирләп эшләсәң, тәмләп ашарсың.
Эш беткәч, уйнарга ярый.
Бакча ясамый, алма булмый.
Калган эшкә кар ява.
Тырышкан табар, ташка кадак кагар.
Агачны яфрак бизәсә, Кешене хезмәт бизи.
Хезмәтнең тире ачы булса да, җимеше татлы.
Хөрмәт сөйсәң, хезмәт сөй.
Кунак сые: якты йөз, тәмле сүз, Аннан кала ипи-тоз.
Кунак булсаң, тыйнак бул.
Кош — канаты белән, кеше дуслык белән көчле.
Ялгыз агачны җил сындыра.
Дусың булмаса — эзлә, тапсаң — югалтма!
Күмәк күтәрсә — күлне күчерер.
Тыйнаклык кешене бизи.
Үзеңне үзең мактама, кеше сине мактасын.
Борынын чөйгән абынмый калмас.
Юмарт кулга мал күбрәк керә.
Саран ишеген кунак какмас.
Саранның агачы үсмәс, үссә дә җимеше пешмәс.
Батыр үзе үлсә дә, исеме үлмәс.
Куркак кеше үз күләгәсеннән дә курка.
Кыю бер үләр, куркак мең үләр.
Яхшы холык дошманыңны дус итә.
Агач беленә җимешеннән, Адәм — эшеннән.
Малың мал булсын дисәң, Азыгың мул булсын.
Терлекне кул белән генә сөймә, Азык белән дә сөй.
Сыерның сөте — телендә.
Сыеры барның сые бар.
Аюдан курыксаң — урманга барма, Бүредән курыксаң — сарык асрама.
Ике куянны берьюлы кумыйлар.
Кошның да туган оясы бар.
Бер карлыгач килеп, яз булмый, Бер саескан килеп, кыш булмый.
Бөркетнең канаты очканда ныгый.
Кышк ы кар — көзге икмәк.
Табигатьне саклаган — үз яшәвен аклаган.
Китап — белем чишмәсе.
Китап — бакча, андагы язулар — шул бакчаның гөлләре.
Китап — кешенең дусты.
Бала чакта алган белем — Ташка язган сүз белән бер.
Белергә тырышмау гаеп.
Тормышка юл мәктәптән башлана.
Мәктәп — белем йорты.
Тел төзәткеч тизәйткечләр һәм тел көрмәкләндергечләр
Әхмәт, син әйтеп кара. (э, а)
Әрәмәдәге әрем әче. (э)
Без, Бәдәр белән бәрәңгегә барганда,
Бәдәрнең бидрәсенә балчык белән бәрә-бәрә бардык, (б)
Мин агамның дагаланган
Атын дагалаганмын, (г)
Мөгезе үгезегезнеке, (з)
Сигез сыер асраганчы симез сыер асра. (с, з)
Кара карга кардан бара
Канатларын кага-кага. (к,р,г)
Карга, кара, кара, карга!
Каррык, каррык, каркылдама! (к,р)
Тукый, тукый тукыган,
Тугыз талны чукыган, (т, к)
Тау башындагы таллыкта
Тукраннар тукылдый, (т)
Чыпчык, чыпчык, чык, чыпчык,
Чык-чык, кошчык, очып чык! (ч, к)
Чыбык-чабык дип чыгып чабып,
Чак чыбык-чабыкка абынмадым, (ч, к)
Күпер башында күп күркә,
Күп күркәгә кирәк күп көрпә, (к, у)
Таулар биек таллардан
Тал бөресе балланган, (л)
Көчле кеше очлы шөшле
Белән шушы төшне тиште, (ш)
Җәйнең ямьле көннәрендә
Җиләк җыя Җәмилә, (җ)
Табигатькә, кош-корт, бөҗәкләргә эндәшләр
1. Кояшка
Майлы ботка бирермен,
Майлы ботка казанда,
Тәти кашы к базарда.
Тәти кашы к алырга.
Тәти кашы к сабы алтын,
Кирәкми безгә салкын.
2. Яңгырга
Тәти кашы к бирермен,
Тәмле ботка бирермен,
Тәти кашы к базарда,
Майлы ботка казанда.
Ашлык уңсын ызанда,
Ботка пешсен казанда;
Алтын кашы к базарда,
Көмеш кашы к болытта.
Безгә күмәч бир, бир!
Яңгыркаем, яу, яу, яу!
Үләннәр дә күп булсын,
Сыерлар да тук булсын,
Безгә эчәргә сөт булсын!
Эшләр китәр уңайдан.
Үсми яңгыр яумагач.
Бакчалардан ни файда,
Алма пешеп тормагач.
Яңгыр ява, томан төшә,
Ипи-күмәч зур үссен,
Безгә сөенеч килсен!
Карга
Карга әйтә: «Кар, кар,
Мичтә бәлеш бар, бар,
Мичтән бәлеш алыр идем,
Өйдә кунак бар, бар».
Карга әйтә: «Кар, кар,
Җирдә чеби бар, бар.
Берсен алып китәр идем,
Тукран
Мичтә бәлеш пешәме?
Барсын чүпләп бетерәм.
Сыерчык
Күк күлмәгең киеп чык;
Атаңныкын киеп чык;
Анаңныкын киеп чык;
Бабайныкын киеп чык.
Ябалак
Йөрмә чеби сагалап,
Күземә күренмә, көш!
Саескан
Тилгән
Бәбкә алырга килгән!
Чеби урларга килгән.
Көш, карак, көш, карак,
Торабыз һәрчак карап.
Әкәм-төкәм
Әкәм-төкәм, мөгезең чыгар,
Сөтле сыер бирермен,
Сөтле сыер яратмасаң,
Мөгезеңә чыбык бирермен.
Чикерткә
Сине нәрсә сикертә?
Сайрый белми сайрыйсың,
Бер сикердең — котылдың,
Ике сикердең — котылдың,
Камка очыру
Камка, кач, кач, кач, камка, кач,
Киявең килә: капкаң ач,
Каткан туның ки дә
Хайваннарны чакыру
Чакырабыз чебиләрне (тавыкларны):
Әйтенүләр
Ай күрдем айман белән,
Авызым тулды иман белән.
Авызым тулды даруым,
Тән керемне суга салдым,
Үзем судан пакь калдым.
Миңа саулык теләем.
Җир анасы җирән сакал,
Менә сиңа күчтәнәч,
Мине тотма, шуны тот!
Такмаклар
Исәнмесез-саумысыз
Нигә кәҗә саумыйсыз?
Әтәчегез күкәй салган,
Нигә чыгып алмыйсыз?
Шапшак сарыклар
Ике сарык юлга чыккан
Тоз ялаучы тавык
Йорт кошларын ашатырга
Иртүк чыгам сарайга.
Тавыкларга тоз ялатам,
Печән салам казларга.
Гармунчы тавык
Иртән торып тышка чыксам,
Кырмыска утын кисә.
Кара сарык биеп йөри,
Ак әтәч курай тарта,
Тавык гармун уйната.
Шул моңнарга чыдый алмый
Хәйләкәр
Җырларга да мин оста,
Биергә дә мин оста.
Мин авыру, мин хаста.
Аягымда кызыл яулык.
Аягымда кызыл яулык,
Җәйнең эссе көннәрендә
Бака кунак чакырган
Бака кунак чакырган.
Тышка чыгып акырган.
Бакалар кунакка бара,
Ике карга карап тора,
Кәҗә-мәкәрҗә
Таяк тотып чыксалар,
Хәзер тора качарга.
Кермә минем бакчага.
Таяк төшәр җилкәңә.
Кәҗә, кермә бакчама
Яшел суган кикертә,
Әтәч белән тавык
Әтәч менгән читәнгә,
Әтәчкә дә хәбәр килгән
Әтәч әйтә: «Бармыйм»,— ди,
Тавык әйтә: «Калмыйм,— ди,
Син армиягә китсәң,
Бер күкәй дә салмыйм»,— ди.
Әтәч армиягә китте,
Тавык мескен карап калды,
Йоклап ята
Чуар тавык суга бара,
Шул вакытта, оялмыйча,
Ата каз йоклап ята.
Карап кала
Ике песи суга бара,
Ике тычкан карап кала,
Капка төбенә басып.
Биеп йөри
Иртән торып тышка чыксам,
Тараканнар кар көри.
Чикерткәләр, туфли киеп,
Атлары җырлый
Сараларга барган идем,
Җырлы й икән атлары.
Кунакка барам
Көзгегә карыйм әле,
Чәчемне тарыйм әле,
Әбиләргә бер атнага
Кунакка барыйм әле.
Уңган песи
Безнең песи бигрәк уңган,
Комганга су тутыра.
Бозавыбыз мич башында
Ишек ачыгыз
Безнең дә бар мәчебез,
Сезнең дә бар мәчегез.
Безнең мәче сезгә килсә,
Зинһар, ишек ачыгыз.
Кызык мәзәкләр
Өлгермәгән
Кечкенә Шамил урамнан килеп кергәч, әнисе аның өс-башын күреп куркып киткән:
— Әбәү, ни булды, балам, кайда бу хәтле пычрандың?
— Шушы өр-яңа чалбарың беләнме?
— Ә мин аны салырга өлгермәдем ич.
Күңелле итеп авырсын
Авырып ятучы әбисе янында оныгы бертуктаусыз тегесен-монысын сөйләнә икән. Апасы аңа:
— Әбине борчыма! Нәрсә тәтелдисең анда бертуктаусыз! — дип кычкырган.
Тегесе моңа бик үпкәләп мышкылдый башлаган:
— Син беләсеңме соң! Мин бит әбиемә авырырга күңеллерәк булсын дип сөйләшәм.
Борын канагач.
— Белдем мин, белдем, уеныгызның сугыш белән бетәсен, алдан ук сизеп тордым! — дигән.
— Белеп торгансың, ә миңа әйтмәгәнсең,— дигән.
Почмакка басам
Бер бәләкәй бала, уйнап утыра торгач, стаканны ваткан.
— Әни, мин почмакка басып торырга киттем, ә син стакан ватыкларын җыеп ал, — дигән.
Алсу
— Бүген бакчада миңа ярты гына алма бирделәр.
— Ә башкаларга бөтеннеме?
— Юк, барыбызга да яртышарны.
— Ничек тиеш булсын, мин бит бөтенне дә ашый алам!
Курыкмый, имеш
Анасы кызына әйтте, ди:
— Әй, кызым, нинди зур үскәнсең, ә өйгә ялгыз керергә һаман куркасың.
Кызы моңа җавабын да әйтте, ди:
— Бер дә курыкмыйм, әни. Әйдә менә икәү бергә кереп карыйк, шунда күрерсең: куркам микән, юк микән.
Булышты
Әтисе эштән кайткач, улыннан сораштыра:
— Сәлим, бүген әниеңә булыштыңмы?
— Юк. Аның каравы сеңелем Мәрьямгә булыштым.
— Булдыргансың. Ә ничек итеп?
— Бергәләшеп бер банка вареньены ашап бетердек.
Әйбәт каршылаган
— Әни, без Сания апаларга телевизор карарга кердек.
— Йә, ничек каршылады соң?
— Бик әйбәт карш ы алды. Ишектә н керүгә: «Сез генә җитмидер идегез!» — диде.
Чарасын тапкан
Бер нәни кыз әнисенә аш бүлмәсеннән кычкыра, ди:
— Әни! Сөт чиләгенә тычкан төшкән!
— Төшсә ни хәл итәсең? Алып ташлагансыңдыр ич? — дигән әнисе.
— Юк, тотарга курыктым. Тычканны тотарга дип песине дә чиләккә ташладым.
Бакчага ашыгам
— Киендерегез мине тизрәк!
— Кая ашыгасың шулкадәр?
— Бакчага! Анда мине дусларым көтә!
— Дусларың белән ниләр эшлисез сез?
Кунаклар алдына куярга
Әнисе улына акча биргән.
— Мә, улым, кибеттән ике кило алма алып кайт, кара аны, сатучы апаңа әйт, әйбәтләрен генә үлчәсен. Кунаклар алдына куярга,— дигән.
Малай алманы алып кайтып биргән.
— Йә ничек, улым, алманың әйбәтләрен алып кайттыңмы?
— Әйбәтләрен генә, әни. Мин аларның барысын да үзем тешләп-тешләп кабып карап алдым, бар да тәмле.
Ите шундыйдыр
— Ашың тәмсез, кызым, итне юмыйча салдыңмы әллә?
— Өч кат сабынлап юдым ич, әни. Ите шундыйдыр.
Курчак әнисе
— Кызым, курчагыңны күрмим. Кая куйдың?
— Ә синең үзеңә карарга ярыймыни?
— Мин курчакның әнисе бит. Әниләр белән әтиләргә карарга ярый.
Песинең ял көне
Ике кечкенә малай үзара гәпләшәләр, ди.
— Песинең дә эше бар бит, әйеме?
— Бар, песи дә эшли. Ул тычкан тота.
— Тик һаман-һаман түгел: әнә кичә безнең коридорда көпә-көндез тычкан чабып узды, ә песи, ичмасам, мыегын да кыймылдатмады, тик йоклап ятты.
— Ә, алайсам, аның ял көне булган инде.
Чәч нигә агарган?
Бер әни үзенең тиктормас малаен шелтәли, ди.
— Бу шуклыгың, бу тыңлаусызлыгың белән чәчләремне агартасың инде син минем! — дип әйткән ди.
— Әбигә кара, бөтен чәче ап-ак!
Буе җитмәгән
— Улым, бар әле, шушы сөлгене тиз генә кояшка элеп кер әле.
Малай сөлгене алып чыгып киткән дә шунда ук тагы кире әйләнеп килеп тә кергән.
— Кояшка буем җитмәде, әни, үзең эл.
Ул да эшли
Иртә белән барысы да ашыгып эшкә барырга җыеналар.
