Тизайткестар на башкирском языке
Башым бәрҙем бағанаға.
Бүрәнә баҫты бүҙәнә,
Бүҙәнәне баҫты бүрәнә.
Ғәйеп бүрәнәлә лә бар,
Беҙҙең үгеҙебеҙ үҙебеҙҙеке, мөгөҙө үгеҙебеҙҙеке.
*** ***
Батырҙың эше лә батыр, һүҙе лә батыр, үҙе лә батыр, йөҙө лә матур.
*** ***
Таш баҫҡыс башына баҫ. Баҫҡыс башына башыңды бәрмә.
*** ***
Һары Сабираға һары сандали, һары сандалиға һары Сабира.
*** ***
Үҙ һүҙле Үзбәк үҙәндәге үләндә үсегеп үкһей. Үсләшмә, үсекмә, үпкәләмә, Үзбәк, үкһемә.
Мейес башында биш бесәй,
Биш бесәйҙең биш башы.
Биш бесәйҙең биш башына
Емерелмәһен мейес ташы.
Ҡараңғыла ҡара ҡарғаға ҡараным,
Ҡара ҡарғаға ҡараңғыла ҡараһаң да,
Ҡарамаһаң да, ҡара ҡарғаға ҡарағанда
Ҡара ҡарасҡыға оҡшап тора.
2.Мәктәптәр матур биҙәлгән,
мәктәптәр ишеге асыҡ.
Балалар уҡырға бара,
Шатланып,дәртле баҫып.
4.Әйтсе миңә, әйтсе миңә,
Әйтсе серен, әсәкәй!
Әллә һин бешергәнгәме,
Бигерәк тәмле әпәкәй!
(А.Игебаев)
5.Һалҡын һыулы Һаҡмарҙа һайрай һары һандуғас.
6.Бәҙриҙең бөҙрә Бәҙәре биҙәкһеҙ биҙрәһен биҙәкләткән.
7.Һары һаҡаллы Һаҙыйҙың һары Һарығолағы һары һаламда ята.
Усыма усаҡтан уҫаҡ осҡоно осто.
Турғайлы туғайҙағы талға тамға тамғалағандар.
Ҡыйын өҙҙөрттөрҙөләр,сүбен өйҙөрттөрҙөләр,саңын өрҙөрттөрҙөләр.
.Беҙҙең кәзәбеҙ мөгөҙлө,һеҙҙең кәзәгеҙ мөгөҙһөҙ..
Эй энекәш, энекәш,
Этең этлеген итә,
Эш эшләп этләнгәедә,
Тота ла тешләп китә
Эт эшенең эҙемтәһе-
Минең йыртылҙан күлдәк.
Эргәмдә юҡ энә, еп тә,
Торам эт кеүегерәк.
(И.Морат)
. Өләсәйем.
Өйҙәгеләрҙе өҙлөкһөҙ
Өйрәтә өләсәйем:
“Өлкәндәр өгөт өләшә,
Өгөттәр өләшәйем!
Өлкәндәр өмөт өләшә-
Өмөттәр өләшәйем!”-
Өҙөлөп- өҙөлөп,
Өҙөлөп- өҙөлөп,
Өндәшә өләсәйем.
(Ә.Әхмәт-Хужа)
Дидактические материалы «Тиҙәйткестәр» (Скороговорки)
Сей ә лект ә н сы ҡҡ ан са ҡ та,
Сей сей ә с ә йн ә й-с ә йн ә й,
Һ ары ҡ һ ап- һ оп ба ҫ ып,
һ ыйыр ғ а һ ыйланыр ғ а килг ә н,
һ арма ҡ һ ары ҡ ты һ ап- һ ары һ алам мен ә н һ ыйла ғ ан.
Һ ал ҡ ын а ғ ай, кит-кит,
Һө тл ө һ ыйыр яланда, яланда.
Майлы бут ҡ а ҡ а ҙ анда, ҡ а ҙ анда.
Т ә т ә й ҡ ала ҡ ба ҙ ар ҙ а, ба ҙ ар ҙ а.
Ә ҫә рл ә неп ба ҫ майынса,
Т ә ь ҫ ирл ә неп ба ҫ майынса,
Ил ә ҫ л ә не ү ба ҫ ылмай!
Х ә б ә р бир ә та ң дан.
М ә кт ә пк ә барыр ғ а
Ун биш минут ҡ ал ғ ан.
Нис ә ҡ ар ғ а һә м нис ә тал!
Осоп килг ә н, ти, бер нис ә ҡ ар ғ а һә м ҡ ун ғ ан, ти, улар тал ғ а.
Бер ә мл ә п ултыр һ алар,
Тал һ ы ҙҡ ала, ти, бер ҡ ар ғ а.
Икеш ә рл ә п ултыр һ алар,
Ә йтеге ҙ ә ле, нис ә ҡ ар ғ а һә м нис ә тал бул ғ ан?
Мейес башында биш бес ә й,
Биш бес ә й ҙ е ң биш башына
Т ө шм әһ ен мейес ташы.
— Ки ҫә к-ки ҫә к итем бар.
— Таш а ҫ тына ҡ уямын.
— Ү кереп- ү кереп илармын да
һ ыу ғ а батып ү лермен. (Халы ҡ ижадынан.)
Ө й ҙә гел ә р ҙ е ө ҙ л ө к һө ҙ
Ө йр ә т ә ө л ә с ә йем:
Ө г ө тт ә р ө л ә ш ә йем!
Ө лк ә нд ә р ө м ө т ө л ә ш ә
— Ө м ө тт ә р ө л ә ш ә йем!»
— Ө ҙө л ө п- ө ҙө л ө п,
Ө ҙө л ө п- ө ҙө л ө п,
Ереклел ә ге е ң г әһ е
К ө л ә с кеткелд ә п к ө л ә :
К ү рк ә мл ә неп китк ә н К ө л ә с,
К ө й ә ҙ л ә неп китк ә н К ө л ә с,
К ү к һ ел к ү лд ә ген кейг ә с!
Ә йтсе серен, ә с ә к ә й!
Ә лл ә һ ин бешерг ә нг ә ме,
Бигер ә к т ә мле ә п ә к ә й! (А. Игебаев.)
Г ө лба ҡ сабы ҙ г ө рл ә й.
Г ө лба ҡ сабы ҙ г ө рл әү ект ә й г ө рл ә й,
Г ө лба ҡ сабы ҙ г ө жл ә й, ге ү л ә й, гел-гел.
Г ә пл ә ш һә л ә р Г ө лнур, Г ө лд ә р, Г ө лк ә й,
Номер материала: ДВ-352886
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Тизайткестар на башкирском языке
Урам буйлап ләстит һата,
Инде хәҙер көтөү ҡайта.
5. Ҡарға әйтә: ҡар-ҡар-ҡар,
Бында еләк бар-бар-бар,
Тик яланы тар-тар-тар,
Еләк өҫтө ҡар-ҡар-ҡар.
6.Аҡ ҡарға, ҡара ҡарға,
Ҡарға йыйылған ҡарға.
Аттым ҡарға, төштө ҡарға,
Аҡ ҡарға, ҡара ҡарға.
Шул ҡарғаны ҡарар өсөн
Ҡарға йыйылған ҡарға.
7. Ҡарамалылағы ҡара ҡашлы Ҡарағол ҡарттың ҡап-ҡара ҡаҙы ҡайҙалыр ҡасҡан.
8.Ҡарға, ҡарға, осоп кил, беҙгә яҙҙы алып кил. Бергәләшеп йөрөрбөҙ, тәмле бутҡа бирербеҙ. Уртаһына төшөп кенә май булып та ирербеҙ.
10. Ҡара ҡарға ҡороған ҡарағайға ҡунды, ҡара ҡарғаның, ҡарға ҡарағас, Ҡапыл ҡобараһы осоп, ҡороған ҡарағастың ҡап-ҡара ботағынан ап-аҡ ҡарға ҡап-ҡара ҡарға ҡоланы.
11. Мейес башында биш. бесәй,
Биш бесәйҙең биш башы,
Биш бесәйҙең биш башына,
Емерелмәһен мейес башы.
12. Ҡап-Ҡара ҡарағат-ҡаптым, ҡап-ҡара ҡуңыҙҙан ҡотом ҡойолоп ҡайтҡара ҡарағат ҡыуағы аҫтына ҡастым, ҡарағат ҡыуаҡтары артынан ҡояшҡа ҡарап ҡаттым.
13. Ҡара ағай ҡарағай ҡырҡа,
Ҡырҡма, ҡара, йөҙөң ҡара
14. Ҡаҙҙар ҡаңғылдашып
15. Ҡар-р-р, Ҡар-р-р, ҡар-р-р!
Ниндәй ҡайғы бар? Бар?
16. Күпер башында күк күркә,
Күк күркәгә кәрәк күп көрпә.
17. Күрше күркә Ҡәйүм күҙҙәрен ҡыҫа-ҡыҫа; ҡулын ҡаҡ маңлайына ҡуйып, күккә ҡарай-ҡарай ҡояштың ҡыҙарып күтәрелеүен,ҡып-ҡыҙыл нурға күмелеп ҡырҙарға ҡалҡыуын күҙ ҡабағы аҫтынан күҙәтте.
18. Ҡарға ҡарғағанға ҡарап, ҡар яумай тормаҫ.
19. Ҡапҡан таптым, ҡапҡанға ҡаптым.
20. Таҡта ҡаҡма, ҡапҡа ҡаҡ!
23. Ҡараңғыла ҡара ҡарғаға ҡараным,
Ҡара ҡарға ҡараңғы ла ҡараһаң да,
Ҡарамаһаң да ҡара ҡарғаға ҡарағанда
Ҡара ҡарасҡыға оҡшап тора.
24. Килгеләштергеләштергеләп йөрөгөлә, ултырғылаш тырғылаштырғылап торорбоҙ.
Ҡарамалылағы бер ҡартҡа ҡараманан сана ҡарамаларға биргәйнем. Ҡарамаланы микән, ҡарамаламаны микән? Ҡарамалаһа ла, ҡарамаламаһа ла, ҡарамалағаны на, ҡарамаламағанына ҡарамайынса үҙең барып алып ҡайт. Ул ҡарамаламаһа, үҙем ҡарамалармын. Ҡараманан сана ҡарамалау — борондан килгән һөнәр.
25. Ары ла лап-лап, бире лә лап-лап, һөңгө һаплап, кейеҙ ҡаплап, лап-лап-лап.
Мейес башында ҡышлаған.
Белмәһә лә үҫмәгән.
27. Мәкәримов Мирсаяф Мирғәли малайы машина майы менән маңлайын майлаған да мендәренә менеп мендәрҙе майлаған.
28. Әйттем таҡмаҡ таҡмаҡлап,
Һин дә миңә тап таҡмаҡ.
Мин бейермен— тап таҡмаҡ,
Таҡмаҡ тапмаған — ахмаҡ.
29. Төлкө, өтөлөп-өтөлөп, өйрәк өйрәһен, өрпөлдәтеп-өрпөлдәтеп
һемерҙе. Көндә өтөлөц-өтөлөп өйрәк өйрәһен өрпөлдәткәң төлкө, әйтергә көлкө, өскил булып, өйрәктән һимерҙе.
Һиҙиәт һыйырға, һары ҡҡа һалам һалғанда һәнәген һындырып, һәнәгенең һабын Ьәҙиәгә һикһән һигеҙ һумға һатҡан.
31. Өйгә ингән сыпсыҡ,
32. Һәҙиә һыйырына һуҡыранып,
һәнәгенең һабын һындырғансы һуҡты.
33. Серәкәй себенде себендәк, ти,
Себен серәкәйҙе серелдәк,
34. Һары Сабираға һары сандали,
Һары сандалиға. һары Сабира.
Һары Сабираны һары сандали,
35. Һап-һоп итеп сейәгә апара.
Һыуыҡ һыу һалҡын була,
Һыуыҡ. килһә, һыу туңа.
Һонтор Һәҙиә һалам эшләпәһен һапылдатып, һалм аҡ баҫып һыуһынға һыуға килә.
37. Һарыҡ, һап-һап баҫып, һыйырға һыйланырға килгән. Кыйыр, һәмгелдәп йөрөй-йөрөй, һармаҡ һарыҡты һап-һары һалам менән һыйлаған.
38. Сибәр, Сәймә һәм Сәлимә
Сәй әсәләр өсәүләп.
Сулпан ситтә сәсәй-сәсәй
Сәй көтә был өсәүҙән.
39. Һалмауыр Һаҙыев Һәҙи һауын һыйырҙарға, һары ҡтарға һалбыр һалам һалғанда һалм аҡ һәнәк һабын һындырған.
40. Һәҙи! Һыйырҙарға, һарыҡтарға һоло һаламы һал!
41. Оҙон епте һаплама ла, ыҫмалалама ла, үҙем һабын һаплап, үҙем ыҫмалаһын ыҫмалалармын.
42. Шакирҙың шары шарт-шорт шартланы, Шакир шуға Шаңҡып, шып-шым ғына шаҡ ҡатты.
43. Шыуа-шыуа шыуғалаҡ,
Шып-шыма ялтыр ҡалаҡ.
44. Әсмәнең әсәһенең әсәһе Әсмәнең сәсенә сәскә сәнсте. Сите сәскәле сы наяҡҡа сәк-сәк сәсте. Әсмә сынаяҡтағы сәк-сәкте, сәнскегә сәнсеп, сәйнәй-сәйнәй сәпелдәй.
46. Хәсрәттең тоҡсайы ның ҡапсығының ауыҙын, бәйләгән бауының ебенең һүрендеһенең осо62.
47. Дарыу менән өс шешә,
Шешә бауын теш сисә,
50. Ыңғыр-ыңғыр ыңғырсаҡ,
Ҡайҙа минең бала саҡ?
Үтеп китте уйнар саҡ,
Килеп етте һыңғырсаҡ.
51. Әхәт әтәсләнеп Әнисәне әрләне.
Әхәткә Әнисә сәрелдәй-сәрелдәй ә-ә-ә тип әрләште.
Тизайткестар на башкирском языке
Сейәлектән сыҡҡан саҡта,
Сей сейә сәйнәй-сәйнәй,
Сикәләрем сатнар сиктә.
Һарыҡ һап-һоп баҫып,
һыйырға һыйланырға килгән,
һыйыр, һәлпелдәй-һәлпелдәй,
һармаҡ һарыҡты һап-һары һалам менән һыйлаған.
Һалҡын ағай, кит-кит,
Ҡояш апай, сыҡ-сыҡ!
Һөтлө һыйыр яланда, яланда.
Майлы бутҡа ҡаҙанда, ҡаҙанда.
Тәтәй ҡалаҡ баҙарҙа, баҙарҙа.
Ҡояш апай, сыҡ-сыҡ! (Халыҡ ижадынан.)
Беҙҙең үгеҙебеҙ үҙебеҙҙеке, мөгөҙө үгеҙҙеке, һеҙҙең үгеҙегеҙ үҙегеҙҙекеме, мөгөҙө үгеҙҙекеме?
Баҫ, баҫ, Аҫылбикә!
Баҫ, баҫ, Аҫылбай!
Әҫәрләнеп баҫмайынса,
Тәьҫирләнеп баҫмайынса,
Иләҫләнеү баҫылмай!
Сәғәт һуға даң-даң,
Хәбәр бирә таңдан.
Мәктәпкә барырға
Ун биш минут ҡалған.
Нисә ҡарға һәм нисә тал!
Осоп килгән, ти, бер нисә ҡарға һәм ҡунған, ти, улар талға.
Берәмләп ултырһалар,
Талһыҙҡала, ти, бер ҡарға.
Икешәрләп ултырһалар,
Ҡарғаһыҙҡала, ти, бер тал.
Әйтегеҙ әле, нисә ҡарға һәм нисә тал булған?
Биш бесәй.
Мейес башында биш бесәй,
Биш бесәйҙең биш башына
Төшмәһен мейес ташы.
Һылыубикә һигеҙ һарыҡ һуйған, һигеҙе лә һимеҙ, һигеҙенән дә һигеҙ һауыт май сыҡҡан. Һиҙиәт һыйырға, һарыҡҡа һалам һалғанда, һәнәгенең һабын һындырған, һыныҡ һәнәген Һәҙиәгә һикһән һумға һатҡан.
— Төлкө, төлкө, төләймән,
Төндә ҡайҙа бараһың?
— Яу еренә барамын.
— Унда ниңә бараһың?
— Киҫәк-киҫәк итем бар.
— Уны ҡайҙа ҡуяһың?
— Таш аҫтына ҡуямын.
— Ағып китһә нишләрһең?
— Үкереп-үкереп илармын да
һыуға батып үлермен. (Халыҡ ижадынан.)
Өләсәйем.
Өйҙәгеләрҙе өҙлөкһөҙ
Өйрәтә өләсәйем:
«Өлкәндәр өгөт өләшә,
Өгөттәр өләшәйем!
Өлкәндәр өмөт өләшә
— Өмөттәр өләшәйем!»
— Өҙөлөп-өҙөлөп,
Өҙөлөп-өҙөлөп,
Өндәшә өләсәйем. (Ә. Әхмәт-Хужа.)
Еүәйрә.
Епшек елдә еүешләнмәҫ,
Еңмешләнмәҫ Еүәйрә.
Еңмешләнмәһә Еүәйрә,
Ереклеләге еңгәһе
Емеш-еләк ебәрә,
Егәҙеләге еҙнәһе Ебәк елән ебәрә
— Еңмешләнмә Еүәйрә! (Ә. Әхмәт-Хужа.)
Көләс.
Көләс кеткелдәп көлә:
Кемде күргән көҙгөлә?
Күркәмләнеп киткән Көләс,
Көйәҙләнеп киткән Көләс,
Күкһел күлдәген кейгәс!
Күлдәген күреп көҙгөлә,
Көләс кинәнеп көлә. (Ә. Әхмәт-Хужа.)
Әйтсе.
Әйтсе миңә, әйтсе миңә,
Әйтсе серен, әсәкәй!
Әллә һин бешергәнгәме,
Бигерәк тәмле әпәкәй! (А. Игебаев.)
Гөлбаҡсабыҙ гөрләй.
Гөлбаҡсабыҙ гөрләүектәй гөрләй,
Гөлбаҡсабыҙ гөжләй, геүләй, гел-гел.
Гәпләшһәләр Гөлнур, Гөлдәр, Гөлкәй,
Гәпләшһәләр Гәүһәр, Гөлшат, Гөлгөл. (Ә. Әхмәт-Хужа.)
Тиҙәйткестәр
Һаҙый һоро һандыҡ яһаған да һары әйберен һалған.
Һөҙгәк һыйырҙы һауып, Алһыу һөттән ҡатыҡ яһаған.
Сысҡан килгән бесәйгә,
Сәскә биргән бүләккә.
Бесәй сысҡанды ҡунаҡҡа саҡырған,
Сынаяҡ аҫтынан сәй эсергән.
Сибәр тауыҡ себешенә һыу эсерә,
сыбар әтәс һаҡлап тора.
Йоҡоһо килгән бәләкәй айыуҡай илай.
Бесәй менән сысҡан осрашып, серләшкәндәр.
Ҙур файҙа бар зонтиктан ямғырҙа.
Көсөк асты китабын.
Һүрәттәр күп китапта:
Карап, киттар, акула
Күп нәмә күрҙе көсөк.
Хатта ҡырҡ аяғы! бар ҡырғаяҡтың!
Ҡырғаяҡтың ҡырҡ аяғында ҡырҡ ойоҡбаш.
Приложение № 1
Сыйырсыҡ
Күршеңде күреп сыҡ,
*Цилиндр кейгән клоун
Бер центнерлыҡ гер күтәреп,
йә целлофан тоҡсайға ла
* Циркта ҡыҙыҡ хәлдәр,
* Өйгә ингән сәпсек,
* Сибәр, Сәймә һәм Сәлимә
Сәй эсәләр өсәүләп.
Сулпан ситтә сәсәй – сәсәй
Сәй көтә был өсәүҙән.
Сәй эсеү
* Әсәй, өләсәй, ейәнсәр,
Өсәүләп сәй эсәләр.
Сәйнүк сәйен эсеп бөткәс,
Самауырға күсәләр. (Балалар фольклоры)
*Әсәй, өләсәй, ейәнсәр,
Сәксәкләп сәй эсәләр.
Эсмәҫ саҡта эсерһең,
Сәскәле шул кәсәләр.
* Баҫ, ҡыҙым, Әпипә,
Һин баҫмаһаң, мин баҫам.
Һинең баҫҡан эҙҙәреңә
Мин килтереп баҫам.
* Шакирҙың шары
Шарт итеп шартланы.
* Мейес башында биш бесәй,
Биш бесәйҙең биш башы.
Биш бесәйҙең биш башына
Емерелмәһен мейес башы.
“Биш”-ле билдә, “биш”-ле билдә,
“Биш”-ле билдә бик шәп шул.
“Биш”-кә уҡып, тырышып,
“Биш”-ле генә алам шул.
* Ашлыҡтар үҫте,
* Беҙ-беҙ-беҙ – беҙ ун ике ҡыҙ инек.
Баҙға төштөк,бал ашаныҡ,
Баҙға төштөк, май ашаныҡ.
Бармағыбыҙ төҙ генә.
Ҡул ҡанатын ҡағабыҙ,
Билде алға бөгәбеҙ,
Шунан инде сүгәбеҙ.
Тағы ҡанат ҡағабыҙ.
Тәрән һулыш алабыҙ.
Ултырабыҙ шым ғына.
Һәм тыңлайбыҙ тын гына.
* Ҡара ҡарға
Ҡанаттарын ҡаға – ҡаға.
* Алланған алма аша
— ңы – ңы – ңы – етер уянмаҫ таңы.
Ғы – ғы – ғы – күренмә, йоҡлар тағы.
*Зың – зың – зың – зыңлаған ҡыңғырау.
Ҙы-ҙы-ҙы – ҡыумағыҙсы ҡаҙҙарҙы.
*Сысҡан сыр тапҡан
*Тәгәрмәс
Тәгәрәй ҙә Тәгәрәтә
1.Ғәләүетдинов И. Ғ. Балалар фольклоры. Өфө: « Китап»,1997.
2.Туғыҙбаева Ф. Х.Беҙ уҡырға өйрәнәбеҙ. Өфө: “Китап” 2008.
ГБОУ УСКОШИ №8 VIII ВИДА
