Чеченский язык изложение дайн 1адат (4 видео) | Технологии

Административные контрольные работы (диктанты) по чеченскому языку.(5-11 классы)

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан I -чу четвертан

талламан белхан текст.

Содержание

Мичхьара болало Даймохк.
Мехала толам
Методические разработки по чеченскому языку (изложения)
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
🔍 Видео

Видео:Толстушка из чечниСкачать

Мичхьара болало Даймохк.

Зударий кех бовллалц кет1ахь сецна,т1аьххьара б1аьрг туьйхира М1аьчига керта. T 1ера хьахарш охьа а эгна,юккъера з1араш гуча а дийлина,т1е латта тесна тхов болу цуьнан жима ц1а г1ийла хьоьжура цуьнга.цуьнан хьажар бешахула кхерстира,юкъ-юкъара г1аддийн аг1онашца наггахь марг1алаш а тесна,мацах цкъа салташа къинхетамза дагарш диттина,дакъийна стоьмийн дитташ лаьттара ирахь,якъаелла адамийн чархаш санна.

Кхузахь баьхнера цуьнан дай.Оцу лаьттан коржама т1ехь ваьллера иза ша а дуьнена.Кхузахь баьккхинера цо дуьххьара ког,аьллера дуьххьарлера ши дош –нана,дада.Уггар хьалха кхузара д1аболалора цуьнан Даймохк.(82 дош)

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан I -чу четвертан

5-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Видео:#1 ЧЕЧЕНСКИЙ С АНЕЙ | Изучаем чеченский языкСкачать

Мехала толам

Т1амо йина чевнаш йоьрзуш яра. Беза мохь кочара охьакхоьссина некъахьо санна, хьаланислуш дара адам. Хийцалуш дара дахар. Фабрикан куьйгалхоша бухгалтеран г1оьнча винера Саь1идах. Х1инца кхуьнан болх конторехь бара. Дешарца вуно бацара кхиамаш.
…. Аьхке яра т1ееана. Нийсачу мог1аршаца лаьттачу таьллийн дитташ т1ера сийна г1аш махо лестош дара. Шабар-шибар деш санна, вовшех хьекхалора уьш. Денош хийцалуш лаьттара.
Саь1идан, экзаменаш д1а а елла, суьйренан школан уьссалг1ачу классе ваьллера. Цуьнан дахарехь мехалла толам бара иза…
…Суьрташка хьоьжуш лаьттара Эми. Цеха чохь йолчу г1овг1ано кхунна ца хозуьйтура уллохула д1асалелачу нехан къамелаш. Х1ора суьрте леррина хьоьжура иза. (90 дош)
1.Дадашев

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 3-чу четвертан

5-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Деха 1а д1а а даьлла, юха схьакхечира ховха б1аьсте. Шен гуш долчу беркатечу куьйгашца латта самадаьккхина, зезагашца къаьрзбина баьццара куз баржийра цо, хьаннашна т1е баьццара духар дуьйхира. 1аламан дозаллех даккхийдечу олхазарша тайп-тайпанчу эшаршца хьаннаш екайора. 1алам денделлера.

Тохарлеррачу аренашкахула жа дажош лелара 1аьрби. Сара санна,вуткъа хьалавоьдуш дег1 даьккхинера цо. Амма жима,к1еззиг хьалахьаьвзина мара,г1айг1не б1аьргаш стохкалерранаш бара.

Кхин а шина шарахь ваца дезара цуьнан Супанина. Дан г1о доцуш, к1елвиснера Хьамид. 1аьрби схьаваккха г1иртира иза, амма баккхийнах а, молла а шена т1евирзийна Супанийца къийса а ца делла, висира.(86 дош).

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 4-чу четвертан

5-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Набарха а яьлла, чухула б1аьргаш кхарстийра Х1азана. Т1ом баьлчахьана дуьххьара яьллера х1ара иштта т1аьхьа сама. Тахана-м кхуна ур-аттала нана базара йоьдуш а ца хиира. Корах арахьажира йо1. 1уьйре х1инца бодане яра. Нохчичохь т1омбаьлла хьалхарчу шеран 1а дара иза. Хало хьоьгура дуккха а наха мацаллица, щелонца, къаьсттина, т1ера дай белла дисначу байша а, ц1енош дохийна, т1амах бевдда, карахь-куьйгахь доцуш кху юьрта баьхкинчу наха а. Царех бара х1ара Хьамидан доьзал а.

Х1ора денна, хьалххе г1оттий, оцу юьртачу базара йоьдура Х1азанан нана. Цхьацца баккхал зударшкара схьаоций, д1аюхкура.Иштта халла юург латтайора цо.(88 дош).

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан I -чу четвертан

6-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Шен ага техкийначу ненан мотт даггара безаш, лоруш, цуьнан сий деш, иза шен синкхачам хеташ волчунна цул доккха х1ума дуьнен т1ехь хуьлийла дац. Цундела иза ц1ена хууш, к1орггера 1амийна, 1амо лууш волчун даиманна сий дан деза. (90 дош)

Т1едиллар. Хандешнийн хенаш билгалъяха.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 2-чу четвертан

6-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Т1едиллар. Йозанца долу терахьдешнаш цифрашца язде.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 3-чу четвертан

6-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Т1едиллар. Лаамаза билгалдешнаш лаамечаьрга дерзаде. Цхьаъ легаде.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 4-чу четвертан

6-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Ткъа муха хуур дара аьхке т1екхочуш юйла? Оцу хенахь дукха бу тидамаш. Аьхке юлуш хаа лаахь, календарь т1е хьежа ца оьшу. Иза гойтур ду дитташа, дийнаташа.

Нагахь хьаьрмако, эльхьамчо заза дьаккхинехь, аьхке йоьллачу дийнахь хьала-охьа кортош лестош хуьлу. Гомаш хи чу йижча, 1алама кхоччуш дохдаларан тоьшала ду.

Хазачу эшаршца ч1ег1ардигаш лекхачу стигалахь лелаш хилча а, йоькхана хирг хиларан билгало ю. Йоькхане де хир ду, нагахь сай, бодий къаьстачу хенахь накхар чуьра мозий арадуьйлуш а, чуьркаш зов деш лелаш а, хи чохь ч1ара ловзуш а хилахь. (86 дош)

Т1едиллар. Йозанца долу терахьдешнаш цифрашца язде.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 1-чу четвертан

7-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Ч1ег1ардигаш схьа а даьхкина, уьш шайн баннаш х1усамашкахь д1атарделла хан яра иза. Сулимина ч1ог1а дукха деза и олхазар. Цо церан тидам а, терго а йора.

Цхьана 1уьйранна pa г ly к1елхьарчу бенара ч1ег1ардиг ч1ог1а шега хьоьжуш санна хийтира Сулимина. Цуьнгга хьоьжуш а лаьттина, ишколе д1авахара иза. Амма ишколехь ч1ег1ардигна сагатдеш, цхьа дагахьбаллам хилла хай яьккхира цо. Урокаш чекх ма-евллинехь, хье ца луш ц1а а веана, бене хьалахьаьжира иза. Ч1ег1ардиг тохара xlapa ишколе воьдуш ма-хиллара 1аш дара. Хьежар хьалхалерачул а г1ийла хийтира кхунна.

126 дош. З.Сулейманова

Т1едиллар: 1-чуй, 6-чуй предложенешкахь хандешан саттамаш билгалбаха

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 2-чу четвертан

7-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Мазлаг1а лаьттачу уьйт1ара охьаваьлча, тог1и чохь чехка дог1уш хи а долуш, юькъачу хьуьнан хазчу меттехь дара шира ц1енош. Цигахь дехаш дара б1ера ваьлла воккхастаг 1имран а, цуьнан х1усамнана Себила а. 1имран хьуьнхо вара. Шен шерашка ца хьоьжуш, цо х1инца а болх бора: мангал а хьокхура, дечиг а доккхура, накхарш а леладора.

Аьхка ишколера ц1а хецча а, вуьшта мукъадевллачу деношкахь а юьртара бераш а дог1ура и волчу. Цаьрца хуьлура хьуьнхочун берийн бераш а. Эх1, ма сакъералора- кх церан орцахь! Мел дукха дара цигахь тайи-тайпана олхазарш! Воккхачу стаганна гуш цахиларх, декарх а девзара уьш. Цунна хаьара церан амалш, дахар, бен муха, мичахь, стенах бо, х1ун юу, хьуьнхахь 1а доккхурш муълхарш ду. 1имрана царех лаьцна вуно говза дуьйцура берашна. Кегийчарна ч1ог1а тамашийна хетара и дерриге а.

124 дош. Д.Кагерманов

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 1-чу четвертан

8-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Цхьана дийнахь дечке вахана и миска стаг. Наха лоьху зу т1ееана цунна. Адамийн маттахь йистхилла иза:

Мел лехарх нахана зу ца карийна. Ткьа воккхачу стеган керта ирс а, беркат а деана. (128 дош)

Я. Акаева («СтелаӀад», 2004 ш., №2)

Т1едиллар: 3-чу абзацера предложенеш (ерриге 3) синтаксически юьззина къастае.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 2-чу четвертан

8-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Хьал долуш ду вайн махкахь 1алам. Гурахь а, 1ай а хьуьнхахь д1ахедаш бац акха стоьмаш: элхьамчаш, 1ежаш, кхораш, хьаьрмакаш, хьаьмцаш, коканаш. 1аьнан хьалхара шелонаш хьакхаелча, гуттар а чам толо церан.

Хала ду адамна и ерриге а хазнаш схьагулъян. Схьахетарехь, иза дика а ду. Х1унда аьлча, олхазаршна а, акхарошна а ма оьшу царах цхьадолу дакъа 1аьнан а, б1аьстенан а муьрехь, шайн кхача бина, пайдаэца.

Къаьсттина хьийкъина хуьлу муьргаш. Х1инца яа ч1ог1а пайдехьа ю уьш, цундела хьуьнан олхазарш го церан дитташ т1ехь. Февраль баттахь а, б1аьстенан юьххьехь а дарбане бецаш а, орамаш а карор ду хьуьнхьахь, лаха а хууш лехча, царна юкъахь: ч1имаш, боьш, муьжг, иштта кхийолу ораматаш а.

Х1ор синтаран, диттан, бецан хелиган ша тайпа дахар ду, дикка ойла йича, вайн дахаран г1аролехь лаьтташ. Уьш ца хилча вайн дахар деса хир дара. Исбаьхьа, дарбане, комаьрша бу вайн Даймохк. И беза а, лара а, ларбан а вайн декхар ду! (135 дош)

I. Сапарбиева («СтелаӀад», №2,2003 ш.)

2) 2-чу предложенера цхьанатайпанара меженаш карае, бух сиз хьакха.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 3-чу четвертан 8-чу классашкахь

нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Со тхайн да 1ийначу юьрта яханера. Цигахь ч1ог1а хаза дара. Машенийн я лелхачу герзийн г1овг1а йоцуш, тайна дара юьртахь. Иштта тийналла суна цкъа а гина яцара.

Со инзаре цецъяьккхинера гинчу суьрто. Ирхдахана лекха дитташ. Дехьо юькъа хьун. Хьалахьаьжча, чаккхе йоцуш санна, лекха лаьмнаш. Цу т1улгаш юккьера, кхехкаш санна, схьадолу шийла шовда. Хьежарх к1орда ца йора цуьнан сийналла. Чуяьлча а, даржа а ца даьржара шовда. Т1улгаш а, шен басах д1аэдина, ц1андинера цо. И хазалла дешнашца йийцалур яц.

Бердийн басошкахь уьдуш лелара 1ахарий. Царех самукъадаьлла, ехха хьоьжуш 1ийра со. Уьш ч1ог1а хаза ловзура, вовшашна т1аьхьа уьдуш, кортош а бетташ. Суна иштта хаза меттиг цкъа а ца гинера. Бакъду, буьйсанна дукха 1аьржа хуьлура. Лаьмнаш а, хьаннаш а ца гора. Дийнахь сайн самукъадаьккхина 1алам дайча санна хеталора суна.

(125 дош). 3. Балтукаева («Стела1ад», №3, 2006 ш.)

Т1едилларш: т1ера схьаязъе цкъа хьалха юкъара- юьхьан, т1аккха – ц1еран предложенеш. Т1аьххьара предложени синтаксически юьззина къастае.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 4-чу четвертан

8-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Бохь бохийна, цхьа г1ийла лаьтта Хаза-Кхаьллахь (Ч1аьнтахь) Жог1утан ворх1 к1ентан б1ов. Хетало, шен когашкахь 1уьллучу т1улге цо сатуьйсуш санна.

«Жима хилла. » Тасало со т1улгах. Т1улг меттах а ца хьов.

Т1аккха цара цу т1улгаца ерзийна, бохуш, дуьйцу и б1ов. Иштта шех лаьцна дийца йиш йолуш ю вайн х1ора б1ов а, х1ора лаьтта т1улг а. Вайн декхар ду церан дола дар, царах лаьцна дерг лардар». (150 дош).

Т1едиллар: Хьалхара предложени синтаксически юьззина къастае.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 1-чу четвертан

10-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Синхааме а, къинхетаме а хила 1амор – иза кхетош-кхиорехь уггаре халаниг ду. Адамалла, дикалла, диканигхила лаар кхоллало г1айг1анашкахь, сахьийзаршкахь, хазахетаршкахь, сингаттамашкахь. Нагахь бер шен гергарчаьрца, юххерчаьрца, мискачаьрца, цомгашчаьрца, цхьалхачаьрца, 1ехийначаьрца хуьлуш дерг бен ца хеташ, дог ца лозуш кхиахь, цунах тцкъа а хир дац бакъдолу адам.

Адамна уггаре а бог1уш болу цхьаъ бен боцу некъ – иза диканан некъаца вар ду. Адамна шена цхьанна а, доллучу юкъараллина а и некъ пайде а, нийса а, зийна а бу. (159 дош))

Т1едиллар: 9-чу предложенина синтаксически таллам бе.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 2-чу четвертан

10-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Хьажмурд шен шийтта шо кхочучу хенахь дег1ана эг1аза, амма вуно т1ахъаьлла а, хьуьнар долуш а к1ант вара. Жима велахь а, чохь а, кертахь а, ишколехь а дечу г1уллакхана т1ера вара иза. Шен нене а, дег1ан ницкъе а хьаьжжина, т1едиллина г1уллакх, мало а ца еш, дика кхочушдора цо. Цуьнга балун болчу балха т1ера юхаийзош, кхоа ца вора иза дас, х1унда аьлча цунна хаьарат жим-жима вулуш балхах волар, болх бар пайдехь дуйла а, цо могашалла ч1аг1йойла а, дег1ера ницкъ алсамбоккхийла а.

Ишколехь къинхьегаман урокаш доккхачу хьуьнарца, кхиамца кхочушйора Хьажмурда. Ишколан куьйгалхошаи Сийлаллин грамота а луш, къастош билгалвьккхира иза. К1ант дика кхиорна, баркалла элира цуьнан дена а, нанна а. Нахана юккъехь к1ант хасторна, шайна баркалла аларна, юьхьк1айчу х1оьттинера Шахьби а, Маликат а.

Урокашкахь дика ладуг1уш а, кхета г1ерташ а хиларе терра, дешар дика хаьара Хьаьжмурдана. Девне, ч1иркъе воцуш а, шайца уьйр йолуш а хиларна, берашна дукхавезара иза. Даимна цуьнан векхавелла хиларо а гойтура, даг т1ехь мекха йоцуш, догц1ена иза хилар.(158 дош)

Т1едиллар: 5-чу предложенина синтаксически таллам бе.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 3-чу четвертан

10-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Х1ара дерриге а дуьне ду Делан къинхетамах. Дала къинхетам бош а мел кхоьллинчу: адамах а, 1аламах а. Дала дог1а а доуьйтий, лаьттах хьаладовлу дитташ, бецаш,коьллаш, ялта, стоьмаш. Юха малхе йовхо, серло йолуьйтуш, уьш хьалакхуьуйту. Дала, къинхетам беш, адамна делла б1аьрса а, лерса а, баккха ког а, кховдо куьг а, ойлаян хьекъал а. Иштта цо вайна делла ялтийн х1у а, хьайбанаш а, стоьмаш а…. дагардина ца валлал даккхий ду Дала вайна дина диканаш, бийцина ца валлал боккха бу Дала вайх бина къинхетам.

Вовшашца а, гонахарчу 1аламца а къинхета хилар а т1едиллина вайна Дала. Х1ун ду иза « къинхетаме хилар?». И дера ду хьуна хьайл г1ийланиг гар а, ахь цунна оьшуш долу г1о дар а. Г1о дар, дашца хилла ца 1аш, дечу г1уллакхца, хьайн долчу х1уманца хила деза. Къинхетам гучуболу хьан комаьршаллица, хьайн долчух кхечуьнца дакъа дан хьо кийча хиларца.

Нохчийн кица ду: « Д1аделларг – карийна,д1адиллинарг – дайна». Х1ун маь1на ду цуьнан? Ахь нахана г1о дича, хьайн дерг луш, цкъа делахь, хьайн дика г1уллакхаш алсамдоху ахь. (160 дош)

Т1едиллар:Цхьанатайпанара меженашна к1ел сиз хьакха.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 4-чу четвертан

10-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Дайн орамашкара дуьйна схьадог1уш цхьа г1иллакх ду нохчийн – стаг верг а, стаг воцург а шен дашца къастош. Цигара схьадаьлла ду « Хьайн багах схьадалазчу дешан эла ву хьо, багах схьдаьллачу дашах жоьпалла ву» бохург ду иза.

Далла а, нахана а гергахь деза, сийлахь ду адамо шен меттан доладар я багах схьа мел долучу дешан оьздангалла ларъяр. Ткъа и мотт харц а, шалхонца а лебар, адамна бала хин болу кепара бийцар даккхийчу къинойх, зуламечу лазарех ду.

Оьзда мотт бийца стаг шен бераллехь дуьйна 1ама веза, баккхийчаьрга ла а дуг1уш, цаьргара масал а оьцуш. Хала делахь а, иза дахарехь ца хилча йиш йоцу уггаре а коьртаниг ду. Оьзда мотт адамийн юкъаметтиган дакъа хилла ца 1а, иза вайх х1ораннан сица, кхетамца хила дог1у жовх1ар ду. Цо г1о до оьзда боцчу нехан лаамна к1ел ца воьдуш, цунах ларвала а, шен дахаран новкъахь ц1ена чекхвала а. (140 дош)

Т1едиллар: Чолхе предложенеш билгалъяха к1ел сиз хьакхарца.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 1-чу четвертан

11-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Дуда цунна гуш вацара. Делахь а, х1ара волчу аг1орхьара бай хьоькхучу мохан х1онах кхийтира цунна адаман хьожа. Иштта ларлора ча таллархочух.

Т1едиллар: 9-чу предложенина синтаксически таллам бе.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 2-чу четвертан

11-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Дуьне дохделира, хьунхахь г1а дала, зазадаккха доладелира. Органан тог1ешца дукха ду элхьамцаш, хьаьрса хьечаш, хьуьнан 1ежаш, кхораш. 1уьйранна хьо хьаьжча, басешкахь, бердашкахь цара даьккхинчун зазано, ло диллича санна, к1аййинера хьун. Зазанна т1ехула хьийзачу накхармозийн зевне ладоьг1ча, пондар лоькхуш санна хеталора. Мозаша дургал кхоьхьура накхаршна чу.

Иштта ловзар хуьлу олхазарийн, к1орнеш яххалц. Буьйса а ца юьту цара тийна. Сахиллалц шен хезачу эшаршца иза новкъа йоккху зарзаро.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 3-чу четвертан

11-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Ж1аьлешка луьйчу Ахьмадан аз а хезаш, ша висна Ибрах1им ойланаш еш вара. Иштта ша висча, ойланашца шен кийра хьоьжура воккха стаг. Дуккха а хан ю Ибрах1им же лела. Хийла арахь буьйса яьккхина цо кхузахь.

Дарцо охьа ветташ, вухавоьдучу цунна берзалойх тасаделла доллуш шен ц1агара к1айн ж1аьла а, чучча а г1оьртина, басахь дохкуш уьстаг1ий а гира. Дукха чевнаш хилла ц1агара ж1аьла ц1ела кирчича санна дара. Б1арзвеллачу Ахьмада воьддушехь схьаяьккхина шена т1ера кетар кхоьссира берзалошна юккъе. Царах схьайирзинчу цхьаммо Ахьмадана ирча къажийна цергаш гайтира, уьстаг1ашна т1ег1ерташ яра арданг.

Катоьхна шен карайог1у яраш а лахьийна, цу ц1евнах сирник 1оьттира Ахьмада, т1уьначу ярех ц1е ца летира: т1аккха, шена т1ера схьаяьккхинчу г1овталх сихха ят1ийна ши дакъа а дина, шина а кийсках сирник 1оьттира цо. Бекъа бамба, цхьа ира-муьста хьожа а йолуш, бага болабелча и ши кийсак, цхьацца буйна а йоьллина, лестош, берзалошна чуг1оьртира Ахьмад.

Шена хьалха и тохара санна кхераме къажийна берзан к1омсарш гина йовлаллий, т1екхеттачу барзо некхе ка тоьхна, т1ек1ел эккхийтира Ахьмад. Оцу минотехь, шена юххехь шозза топ йолуш хезира цунна. Берзалой кхераелла д1асаевдира.

Нохчийн меттан ишколан директор

МЦ куьйгалхо Р.Х.Ахъядова А.

___________Т.И.Абуева « »________2018 шо.

Грозни—г1аларчу № 56 йолчу юккъерчу юкъарадешаран школан 4-чу четвертан

11-чу классашкахь нохчийн меттан административни

талламан белхан текст.

Шен ага техкийначу ненан мотт даггара безаш, лоруш, цуьнан сий деш, иза шеен синкхачам хеташ волчунна цул доккха х1ума дуьнен т1ехь хуьлийла дац. Цундела иза ц1ена хууш, к1орггера 1амийна, 1амо лууш волчун даиманна сий дан деза.

Источник

Видео:Стих «Семейство Делимхановых»Скачать

Методические разработки по чеченскому языку (изложения)

Урокан ц1е: « Изложени : «Ши йо1».

Кхочушдан лерина жам1аш:

Регулятивни : берашна 1емар ду кийчачу планаца болх бан: х1ора декъера чулацам шайн дешнашца схьабала.

Коммуникативни: Берашна 1емар ду хьехархочо деллачу хаттаршна шайн дешнашца жоьпаш дала,хуур ду уьш нийса д1аяздан.

3. Личностни : берийн кхуьур бу адаме къинхетам. Берийн алсамдер ду ц1епрошта некъах ларбалар.

2. 1алашо йовзийтар.

3. «Ши йо1» ц1е йолу текст йовзийтар.

Хьехархочо д1айоьшу текст.

-Х1ун хилира ц1а йог1уш? (Ц1а йог1уш ц1еххьана ц1ерпошт гучуелира).

-Муха дара шина йоь1ан хьал? (Ши йо1 кхераелира).

-Х1ун дира цьршимма? (Йоккханиг едда некъал дехьа иккхира.Жиманиг ц1ерпошта некха юккъе охьаюьйжира).

-Х1ун дира ц1ерпошто? (Ц1ерпошт чакъелира).

-Х1ун моьттура йоккхах йочу йишина? (Йоккхачунна шен йиша елла моьттура. Иза йоьлхура).

1. Ши йо1 кхораш баха яхар.

2.Ц1ерпошт гучуялар. Бохам хилар.

3.Йоккъахйолчун холчу х1оттар.

4.Массарна а хазахетар.

-Д1аеша план.Маса дакъа хила деза вайн изложенин? (Диъ).

-Муха доло деза х1ора дакъа? (Ц1ечу мог1анчуьра).

-Д1адеша хьалхара дакъа. Х1ун яздийр ду вай цунах лаьцна?Маса предлложени хир ю хьалхарчу декъехь? (Цхьаъ).

-Муьлханиг ю иза? (Ши йо1 хьуьнах кхораш баха яханера).

-Д1адеша шолг1а дакъа. Х1ун эр ду вай ц1ерпошт гучуяларх? Маса предложении хир ю оцу декъан?(Йиъ)

-Д1адеша кхоалг1а дакъа. Х1ун эр дара аша йоккхах йолчу йишех лаьцна? (Йоккхах йолчунна жиманиг елла моьттура. Иза йоьлхура).

1. Ши йо1 кхораш баха яхар.

2.Ц1ерпошт гучуялар. Бохам хилар.

3.Йоккъахйолчун холчу х1оттар.

4.Массарна а хазахетар.

Ц1ерпошт гучуелира. Ши йо1 кхераелира. Йоккхахъерг юхаедира. Жимахъерг охьайуьйжира. Ц1ерпошт чекхъелира.

Йокхайолчунна жимахъерг елла моьттура,йоьлхура.

Г1оьнна дешнаш д1а а ловчкъийна схьайийцар.

Орфографически кечам бар

А)Хьехархочо уьн т1е д1аяздо хала дешнаш.

Б) Хьехархочо дагайохкуьйту берашна къасторан хьаьрк язъяран бакъонаш.

В) Хьехархочо карлайохуьйту мукъаза шшалха элпаш цхьана нисдаларх лаьцна бакъонаш.

6. Язйина текст таллар.

7. Ц1ахь бан болх балар.

Урокан ц1е: Изложени : «Борззий, 1ахаррий».

Кхочушдан лерина жам1аш:

2. 1алашо йовзийтар.

-Бераш, вай тахана язйийр ю изложении: «Борззий, 1ахаррий».

3. Текстаца болх бан. Чулацаман мехалла аг1онаш йовзийтар.

-Д1елла учебникан 42-г1а аг1о. Д1аеша текст.Стенах лаьцна ю иза? (Барзах, 1ахарх).

3. Чулацамах лаьцна къамел дар.

-Х1ун хилла хи молуш? (1ахар хила хи молуш).

-Х1ун хаьара 1ахарна? (1ахарна и мохк берзан боцийла хаьара).

-Х1ун элира цо? (Цо мохк шен бу элира).

-Муха яра борз? (Борз меца яра).

-Х1ун лаьара цунна? (Цунна 1ахар баа лаьара).

-Х1ун яра 1ахарца? (1ахарца ж1аьлеш дара).

-Х1ун хилира барзана? (Барзана ж1аьлеш гира, иза едира)

-Бераш, хаьнна хуур дара шуна цу дийцаран план х1отто? (Берийн жоьпаш).

-Маса дакъа ду дийцаран? (Кхоъ).

-Х1ун ду х1ора декъехь коьрта? (Барзо дов хьадар. Берзан лаам. 1ахарца болу накъостий. Стено къахкийна борз).

Уьн т1е д1аязйо план.

3.1ахарца болу накъостий.

-Д1аеша план. Х1ун эр дара аша барзо дов хьадарх лаьцна? (1ахар бара шовданехь хи молуш. Цунна т1ееара борз. Цо дов долийра шеен махка т1ера хи ма мела аьлл).

-Х1ун эр дара берзан ламах лаьцна? (Боз меца яра. Цунна 1ахар баа лаьара).

-Х1ун хьоьху дийцаро?

Чулацам юха бешар, схьабийцар.

(Хьехархочо уьн т1е д1аяздан мега г1оьнна дешнаш).

6. Ц1ахь бан болх балар.

Шардар № 78, аг1онаш 41-42.

Выбранный для просмотра документ изложени лекъ.doc

Урокан ц1е: «Изложени : «Лекъ».

Кхочушдан лерина жам1аш:

Регулятивни : берашна 1емар ду шайна т1едиллиначу декхарх кхета, иза шаьш кхочушдан дезар хаам хир бу. Шайн белхан план хир ю.

3. 1алашо йовзийтар.

4. Текстаца болх бар.

-Д1аелла книгин 154-155 аг1о. Караде шардар № 313.

-Д1аеша текст. Стенах лаьцна ю иза? (Лекъах).

-Х1ун ю лекъ? (Олхазар ду).

-Х1ун ц1е туьллур яра аша цунна? (Лекъ).

Чулацамах лаьцна къамел дар.

-Х1ун ю лекъ? (Лекъ олхазар ду).

-Стенгахь хуьлу цуьнан дахар? (Цуьнан дахар лаьттахь хуьлу).

-Муха гучудолу лекъ? (Лекъ гучудолу декарца)

-Муха д1адоду лекъ? (Лахахула т1ома а долий д1адоьду, ша меттахдаьккхича).

-Муха хуьлу лекъ? (Лекъ хьаьрса-сира хуьлу букъан бохалла моханаш йолуш).

-Х1ун меттигаш ю лекъана дукхаезарш? (Лекъана дукхаеза ялтийн аре, екъа меттиг).

-Стенгахь хуьлу лекъан бен? (Лекъан бен лаьттахь хуьлу).

-Х1ун юьллу бен чу? (Бен чу йохку бецаш, къуьрдиган месаш).

-Маса х1оа хуьлу бенахь? (Бенахь хуьлу итт-пхийтта х1оа).

-Стенгара схьайог1у вайн махка лекъан к1орнеш? (Лекъан к1орнеш къилбера схьадог1у).

-Маса доккху лекъаша тевна? (Лекъаша тевна доккху аьхка).

Текстан план х1оттор.

-Маса дакъа ду текстан? (Диъ дакъа).

-Д1адеша хьалхара дакъа. Стенах лаьцна ду иза? (Лекъах).

-Х1ун ду цу т1ехь коьртаниг? (Лекъ олхазар хилар, цуьнан дахар).

-Х1ун ц1е туьллур яра аша цунна? (Лекъан дахар).

-Д1адеша шолг1а дакъа. Х1ун ду цу т1ехь коьрта? (Лекъан бос).

-Х1ун ц1е туьллур яра цунна? (Муха хуьлу лекъ?).

-Д1адеша кхоалг1а дакъа.Х1ун ду цу т1ехь коьртаниг? (Лекъан бен муха хуьлу дийцар).

-Х1ун ц1е туьллур яра цунна? (Лекъан бен бар).

-Д1адеша доьалг1а дакъа. Х1ун ду коьртаниг? (Лекъан к1орнеш яхар)

-Х1ун ц1е туьллур яра цунна? (Лекъан к1орнеш хуьлу аьхка).

Уьн т1е д1аязйо план.

4. Лекъаша тевна доккху аьхка.

Изложени язъян кечам бар.

-Д1аеша вайн план. Маса дакъа хир ду изложенин? (Диъ).

-Муха яздийр ду х1ора дакъа? (Ц1ечу мог1анчуьра).

-Х1ун яздийр ду аша лекъан дахарх лаьцна? (Лекъ –олхазар ду. Иза деха ялтийн аренашкахь я ирзошкахь).

Х1ун яздийр ду аша лекъан басах лаьцна? (Лекъ хьарса- сира хуьлу,букъа т1ехь моханаш йолуш).

-Д1адеша планан доьалг1а дакъа. Х1ун яздийр ду аша лекъо тевна даккхарх? (Лекъаш б1аьста схьадог1у бовхачу махкашкара. Лекъаша тевна доккху аьхке юлуш)

Яздан хала дешнаш д1аяздо уьн т1е.

Хьаьрса-сира, итт-пхийтта, къилбехьара.

(Бераша шаьш кхочушбо болх)

7. Ц1ахь бан болх балар.

Шардар № 313, шолг1а дакъа схьаязде.

Выбранный для просмотра документ изложени синтар.doc

Урокан ц1е: Изложени : «Синтар».

Кхочушдан лерина жам1аш:

3. Личностни : берийн алсамбербу 1алам хаздаран тидам. Ойлайийр ю шайн г1иллакхкн, шаьш лелочун. Г1о хир ду вониг ган.

2. 1алашо йовзийтар.

-Вай тахана язйийр ю изложени: «Синтар».

3. Текстаца болх бар.

Чулацамах лаьцна кхамел дар.

-Х1ун ю цуьнан ц1е? (Синтар).

-Х1ун дика г1уллакх динера бераша? (Бераша синтар доьг1нера некъан йисте).

-Муха дара синтар? (Синтар хаза кхуьуш дара).

-Мила хила уллехула воьдуш? (Цунна уллохула воьдуш к1ант хилла).

-Х1ун дина цо? (Цо цхьа г1а даьккхина д1акхоьссира).

-Стенан ойла йира цо? (Цкъа дохковелира к1ант ша г1а даккхарна, юха парг1авелира. Цунна дагадеара диттан дуккха г1аш хилар)

-Кхечу к1анта х1ун дира? (Кхечу к1анта га кагдира).

-Х1ун дагадеара цунна? (Цунна а дагадеара оцу диттан диъ га хилар).

-Муха йог1уш яра йо1? (Йо яра буьрка а ловзош йог1уш).

-Х1ун дира йо1а? (Йоь1ан буьрка кхетта бохь кагбелира).

-Муха хийтира йо1ана? (Цкъа халахийтира йо1ана, т1аккха дагадеара бухь юха а бериг хилар).

-Х1ун дира газано? (Газано кевстиг йиира).

-Х1ун дира велосипедаца вог1учо? (Велосипедаца вог1учо велосипед т1етовжийна гар даьккхира).

-Муха вог1уш хилла к1ант? (Урс ловзош вог1уш хила к1ант).

-Цо х1ун дира? (Цо га хадийра, урс муха ду хьожуш).

-Х1ун хилира диттана? (Дитт дакъаделира)

-Х1у хьоьху шуна дийцаро? (1алам лардан дезаш хилар.Лар ца дахь синтар сана х1аллакхир ду иза).

-Маса дакъа ду дийцаран? (Пхиъ).

-Д1адеша хьалхара дакъа. Х1ун ду коьртаниг? (Синтар д1адийна, кхуьуш ду).

-Х1ун ц1е туьллур яра аша цунна? (Синтар д1адер).

-Д1адеша шолг1а дакъа. Х1ун ду коьртаниг?(Х1аллакдан доладо синтар).

-Х1ун ц1е туьллур яра цунна? (Г1а даккхар).

-Д1адеша кхоалг1а дакъа. Х1ун ду коьртаниг? (Йо1а бохь кагбира).

-Х1ун ц1е туьллар ара цунна? (Бохь каггор).

-Д1адеша доьалг1а дакъа. Х1ун ду коьрта? (Газано кевстиг йии, велосипеда т1ехь волчо гар даьккхи).

-Д1адеша пхоьалг1а дакъа. Х1ун эр дара цунах лаьцна? (Ур сира дуй хаьа га даькхча).

-Х1ун ц1е туьллур яра цунна? (Уьрсаца га доккху).

-Д1адеша т1аьххьара дакъа. Х1ун эр дара цунах лаьцна? (Дитт дакъаделла).

-Хьан эр дара : х1унда дакъаделла дитт? (Адамалла йоцучу наха х1аллакдина).

Уьн т1е д1аязйо план.

-Д1аеша план. Х1ун яздийр ду аша синтар д1адерах лаьцна?

-Х1ун яздийр ду к1анта г1а даккхарх лаьцна?

-Х1ун яздийр ду йо1а бохь кагорах лаьцна?

-Муха яздийр ду аша урсаца га хадорах лаьцна?

-Х1ун яздийр дитт дакъадаларх лаьцна?

-Маса дакъа хир ду изложенин? Муха доллар ду х1ора дакъа?

(Хьехархочо уьн т1е д1аяздо г1оьнна дешнаш)

6. Ц1ахь бн болх балар.

Шардар № 399, аг1о 165.

Выбранный для просмотра документ изложени шеран заманаш.doc

Урокан ц1е: «Изложении : «Шеран заманаш».

Кхочушдан лерина жам1аш:

Регулятивни : берашна 1емар ду кийчачу планаца болх бан: х1ора декъера чулацам шайн дешнашца схьабала.

3. 1алашо йовзийтар.

4. «Шеран заманаш» дийцарар чулацам бовзийтар.

«Шеран заманаш» дийцаран чулацам таллар.

-Д1аеша текст. Стенах лаьцна ю иза? (Шеран заманех).

-Маса зама хийцало шар чохь? (Йиъ: аьхке, гуьйре, 1а, б1аьсте).

-Х1ун башхаллаш ю церан? (Берийн жоьпаш. Дуьйцу аьхка хуьлучу хийцамех, б1аьста хуьлучу хийцамехь, 1аьнан, гуьйренах).

-Х1ун боху гуь1ренах лаьцна? Х1ун 1уьллу дитташ к1ел? Муха охьаоьгу г1аш?Х1унда эга г1аш меллаша охьа? Дитташна муха ду г1ашех къаста?

-Муха хетта адамашна цаьрга хьоьжуш? Х1унда?

-Х1ун боху 1аьнах лаьцна? Муха дог1у ло? Муха охьаоьгу лайн чимаш?Х1ун до бераша?

-Х1ун боху б1аьстенах лаьцна? Х1ун хийцамаш хуьлу 1аламехь?Х1ун гучукъеда?Х1ун до лоно? Муха охьадог1у хин татолаш? Муха къега малх? Х1ун гучуйолу? Муха хийцало 1алам.

Текст шен х1оттамца таллар. План х1оттор.

-Д1аеша текст юха. Маса декъахлаьтта иза? (Диъ).

-Д1адеша хьалхара дакъа. Стенах лаьцна дуьйцу цу т1ехь? (Аьхенах, берийн ловзарех).

-Х1ун ц1е туьллур яра аша цунна? (Аьхке. Берийн ловзарш).

-Х1ун яздийр ду аша оцу декъах лаьцна?

-Д1адеша шолг1а дакъа. Стенах лаьцна дуьйцу цу т1ехь?(Гуьйренан хийцамех).

-Х1ун ц1е туьллур яра аша цунна? (Гуьйренан хазалла).

-Схьабийца гурахь хуьлу хийцамаш. (Х1ора предложении сизаш хьакхарца билгалйоккху).

-Х1ун яздийр ду аша гуьйренах лаьцна?

-Д1адеша кхоалг1а дакъа. Стенах лаьцна дуьйцу цу т1ехь? (1аьнах).

-Х1ун хийцамаш бу 1ай? Схьабийца.

-Х1ун ц1е туьллур яра цунна? (Ло дог1у. Бераш ловзу).

-Х1ун яздийр ду аша оцу декъах лаьцна).

-Д1адеша доьалг1а дакъа. Стенах лаьцна дуьйцу цу т1ехь?(Б1аьстенах)

-Х1ун боху б1аьстенах? Х1ун ц1е туьллур яра аша цунна? (Б1аьсте т1ееана).

-Вайн учебникан 49-г1а аг1он т1ера план д1аеша.

-Д1аеша вай х1оттийнарг. Муьлханиг г1оле ю?

-Д1адеша хьалхара дакъа. Дийца цунах лаьцна.

-Д1адеша шолг1аниг. Дийца цунах лаьцна.

-Д1адеша кхоалг1аниг. Дийца цунах лаьцна.

-Д1адеша доьалг1аниг. Дийца цунах лаьцна.

-Маса дакъа ду планан? Маса дакъа хила деза изложенин?(Диъ)

-Муха доло деза х1ора дакъа? (Ц1ечу моганчуьра).

-Муьлхачу дешнашца д1адолор ду хьалхара дакъа? Шолг1аниг? (Кхоалг1аниг? Доьалг1аниг?

(Бераша схьабуьйцу чулацам).

Хьехархочо уьн т1е д1аяздо г1оьнан дешнаш дешнаш.

(Бераша схьабуьйцу чулацам таблицех пайда а оьцуш. Изложении язъеш д1айойу таблица).

Биллина куз, 1уьллу

Ло дог1у. Бераш ловзу

6. Язйина текст таллар.

7. Ц1ахь бан болх балар.

Шардар № 93, аг1о 49

(Яздан гуттара хала долчунна х1ара карточка дала мега)

Биллина куз, 1уьллу

Ло дог1у. Бераш ловзу

Выбранный для просмотра документ изложени ши накъост.doc

Урокан ц1е: Изложени : «Ши накъост».

Кхочушдан лерина жам1аш:

2. 1алашо йовзийтар.

-Бераш, вай тахана язйийр ю изложении: «Ши накъост».

3. Текстан чулацам т1еэца болх бар.

-Д1аелла учебникан 117-118-г1а аг1онаш. Д1аеша текст.

(Бераша д1айоьшу текст).

Чулацамах лаьцна къамел дар.

-Х1ун хила шина накъостана? (Шина накъостана хуьнхахь т1е ча 1оттаелла).

-Х1ун дира чано? (Чано хьожа йохура. Стага са ца до1ура).

-Х1ун дира дитта т1ерачо? (Дитта т1ераниг охьавоьссира. Цо хаьттира: «Х1ун дара чано бохург?».

-Муха жоп делира вукхо? (Кхерам болчохь накъост д1а а тесна додуш дерг вон адам ду элира ).

-Х1ун хьоьху вайна дийцаро? (Кхерам т1ебеъча накъост д1а таса мегар дац).

-Маса дакъа ду тестан? (Кхоъ).

-Х1ун ц1е туьллур яра хьалхарчу декъана? (Ча т1е1оттаялар).

-Х1ун ц1е туьллур яра шолг1ачу декъана? (Вела моттийтар).

-Х1ун ц1е туьллур яра кхоалг1ачу декъана? (Накъост д1атосург вон адам ду).

Уьн т1е д1аязйо план.

Схьаязъян кечам бар.

-Кхерам т1ебеъча накъост висина додуш дерг вон адам ду- бохура.

(Хьехархочо уьн т1е яздо г1оьнна дешнаш)

7. Ц1ахь бан болх балар.

Язде тешамах лаьцна кицанаш.

Номер материала: ДБ-634468

Не нашли то что искали?

Вам будут интересны эти курсы:

Видео:Не все кто знает чеченский язык является чеченцем и Нохчо!Скачать

Оставьте свой комментарий

Подарочные сертификаты

Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.

Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.

Источник