Сочинение на лезгинском языке ватан

Сочинение «Зи Ватан»

Вичин Ватан инсандиз сифте дидедин нек1едилай башламишзава. Сифте за фикирдиз гъаначир, Ватан вуч ят1а,вучиз вири шаирри Ватандикай манияр туьк1уьрзават1а. Жув гъавурдик акатиз башламишайла, чир хьана, Ватан вуч зат1 ят1а. Ватандин абадвал патал зи хайи хуьр тир Гелхенайни,маса миллетрин векилар хьиз, 85 кас душмандихъ галаз къати женгериз фена.Абурукай 37 касдиз элкъвена хтун кьисмет хьанач.Са пай гел галачиз квахьна.Сагъ-саламатдиз хтайбурни,къуьнерал гъетер ва хуруйрал орденрини медалри нур гуз хтана.Дяведа телеф хьайибурни гьа зи яшда авайбур тир.Абуру ватандин рекье чпин жегьил чанар къурбандна.

Дагъустан!Дагъларин уьлкве!Живеди кьунвай дагъдин кук1ушар агъсакъалрин бап1ахар хьиз,такабурдиз цавун аршдиз хкаж хьанва.На лугьуди, абуру пагьливанри хьиз, зи хайи халкьдин ва лезги чилин секинвал хуьзва.

На лезгинском языке зи хайи ватан

«Вучда на вац1укай алай туьнт фири,

Вучда на рик1икай,илифдай вири,

А рик1ин рак хуьдай вилер тахьайла».

«Эхь,чун Ватандиз герек атайла,къванер я»-, лагьанай чи зурба шаир Ибрагьим Гьуьсейнова.

«Ватан авачирди виждансуз жеда»,- лагьанай чаз бубайри.Чаз чи Ватан гьикьванди ят1а, адан сергьятар чирначир,абурун тум-кьил авачир.Ватан жуван уьлкведин халкь яшамиш жезвай эхиримжи шегьердал,хуьрел,убадал куьтягь жезва.Ватан гьар са касди жуван дидедин нек хъвайи чка я.К1вал гьинай хьайит1ани маса къачуз жеда,амма гьикьван пул хьайит1ани,вагай Ватан ва диде маса къачуз жедач.Вучиз лагьйт1а гьар са касдиз диде багьа я,Диде сифте кьил я,ам эвел я.Дидеди чаз Ватан гьим ят1а,вуч ят1а,чирзава.Ахпа чун Ватандин ял ва нефес ч1угваз,адан адетралдини законралди ч1ехи жезва.Чна уьмуьр акур бубайривай,Ватандин уьк1уь цурудакай тарс къачузва,чирвал къачузва.Чаз Ватандилай артухан сергьят мад авач,я хьунни лазим туш.

Заз к1ан я зи Дагъустан,адан адетар.Чилел ахьтин уьлкве алач,зи Дагъустан хьиз,къуьн-къуьне аваз яхц1урдалай виниз гъвеч1и миллетар яшамиш жезвай ва к1валахзавай.Гьинихъди вил вегьейт1ани,дагъдин этегар кьуна,махарик квайбур хьиз, тамар эк1я хьанва.Т1ебиатдин гуьрчегвални гуьзелвал вуч я!?

Школа-гьамни зи Ватан я.Уьмуьрда такур,ван тахьай зат1ар заз гьана акуна,гьанай ван хьана.Ина заз зун арадал къвезвайди, т1ебиатдин, обществодин законрикайни къанунрикай,хабар хьана, халисан инсан ва жуван халкьдизни Ватандиз вафалу жез чирна.

Чавай чаз ик1 регьятдиз гьат тавур вири и зат1ар къакъудиз туна к1андач!Чаз вуч амукьда?Зи уьмуьрдин мана — метлеб вуч жеда? Са зат1ни.

Къуй садани дамах тавурай,ягь-намус квадарна,тамара гьатна,чаз кич1ерар гуда лагьана.Ваъ.Гьеле икьван ч1авалди зи Дагъустанди садан виликни кьил агъузна, гардан к1ирна, ажуз хьайиди туш.Чи халкьарин къуват гужлу я,дурумлу ва мягькем я.Чна Дагъустандин садвал са вахтундани ч1урдач, я садавни ч1уризни тадач.Дагъустандин винел татай са жуьрединни къачагъар хьанач.Иллаки Ирандин тарашчийрин нефс ва хиялар зурбабур хьанай.Абурун таршчивилери михьиз Дагъустандин экономика агъуз гадарнай.Ивидай акъатна чара ат1анвай дагъвияр сад хьана.И дагъвийрин садвилини дуствили ирандин чапхунчияр кук1варна,гъалибвал къазанмишна.И шад хабар Урусатдини хушдиз къаршиламишнай.

На лезгинском языке «Мой родной язык»

Акьалтзавай несилди и тарихда зурба чка кьунвай вакъиаяр рик1елай ракъур тавун патал Согратлдин «Хициб» чуьлда еке мемориальный комплекс эцигнава.Ам къвезмай несилдиз чи ата бубайрин патай тунвай игитвилинни къагьриманвилин ялавлу савкьат я.И тарихда зурба метлеб авай вакьиа къейд авун патал гьар 15-сентябрдиз Дагъустанда «День единства народов» т1вар алаз ч1ехи сувар кьиле тухузва,ва зурба мярекатар кьиле тухуналди къейдзава.

Вичин тарихда дагъви халкьарин кьилел татай жуьредин мусибатар хьанач.Чи Ватандиз гзаф «ша талгьай» мугьманар илифна.Атай хьиз,абур гьак1 далудал лаш алаз рекьени хутуна.

Нин хиялдиз къведай,1999-йисуз,стхаяр хьиз яшамиш жезвай чеченрин арадай боевикар акъатна,хабарни авачиз, Дагъустандал гьужумдайди?

Чпивай хьайит1а,абур чун урусатдин лук1виликай хкудиз атанвайбур тир.

И, гьар жуьредин рангарикай ибарат хьанвай цуькверин к1унч1, заз рик1ин сидкьидай хуш я.Къуй, вун мадни авадан ва мублагь хьурай, зи дагъларин лекьерни картар хьтин, къагьриман рухвайринни рушарин уьлкве, Дагъустан!

Кхьейди Ахмедов Хидирнеби Исаевич

Министерство образования и науки Республики Дагестан

МКОУ «Гельхенская СОШ-детсад»

садвилин йикъаз талукьарнавай.)

Лезги ч1алан ва литературадин

[Электронный ресурс]//URL: https://liarte.ru/sochinenie/na-temu-zi-vatan-na-lezginskom-yazyike/

Примеры похожих учебных работ

На лезгинском языке зи хайи ватан

Диде на лезгинском языке

На лезгинском языке про весну

На лезгинском языке «Мой родной язык»

Конспект по кумыкской литературе : » Дав гелтирген къыйынлар»

Источник

Видео:Лезгины в шоке, клавишник в шоке, все в шоке . Перизада по новомуСкачать

Сочинение на лезгинском языке на тему зи хайи ватан

6 вариантов

Кьурагьа чахъ хуьрер ава — къелеяр,
Акур касдин элкъуьр ийир келлеяр.
Камбард цуьквер авай гуьзел дереяр,
Адалатдал машгьур хуьр я вун, Гелхен.
( С.Саидгьасанов )
Кьиблепатан Дагъустанда, Лезгистандин мублагь чилел, кьакьан дагъларин къужахда аваз, Кьурагь дере экIя хьанва. Виликан Гияр шегьер (гилан Кьурагь) Кетин кьил, Кекен сув, Элкъвей кьилер, ЦIару дагъ хьтин тик дагъларин ценерив гва.
Абуру югъ-йиф талгьана и дередин секинвал хуьзва. Кьурагь дере, гуьрчег тIебиатдалди кье­тIен чка я. Къайи булахар, цуькверивди безетмишнавай яйлахар, михьи гьава, гурлу ва­цIар, тамар­ дагъларин макандин абурни я, девлетни. Ихьтин тIебиатдин гуьзел шикилар акур инсандик, гьелбетда, кьетIен гьиссер акатда.
Алай вахтунда Кьурагь райондик 26 хуьр акатзава. Абурукай чIехи пай дагълара ава. Гьар са хуьр вичин тегьерда гуьрчег я, амма и вири хуьрерикай заз багьади, рикIиз чимиди­ зи бубайрин Ватан- Гелхен я. Ватандивай са тIимил яргъа аватIани, хайи хуьруьн гегьенш чуьллери, такабурлу дагълари, хуьруьн юкьвал алай «Мусар» булахдин гьар са стIалди, «Гъуллугъ», «КьачIул», «Кафир дере» хьтин ни­кIери датIана чпихъ ялзава.
ЦIару дагъдай кьил кутуна авахьзавай гурлу вацIу Гелхенар кьве патал пайзава. Ша­ир М.Камалдинова вичин хайи хуьруьз «Зи гъвечIи Тифлис» лугьун дуьшуьшдин кар туш. И кIвалах Ш.Исаева вичин са шиирдани къейд ийизва:
Гелхенар чаз шейх Агьмадан,
Мухтаран, гьакI Мегьамедан
Кхьинра «Тифлис» хьана,
Цавун аршда элциф хьана.
Гелхенар къадим ва девлетлу тарих авай хуьр я. И кIвалах хуьре авай араб чIа­ларин кхьинар, мусурман дин кьабулдалди вилик мажусийрин ва хашпарайрин лишанар атIанвай жуьреба-жуьре къванери субутзава. Гьеле Кавказдин Албания уьлкве авай девиррани Гелхенрин хуьруькай малум тир.
Хуьруьн тIварцIиз фикир гайитIа, ам «гел» ва «хен» гафарикай ибарат хьанва ва адан манани «гелар яшамиш жезвай чка» я ла­гьайтIа, чун бажагьат ягъалмиш жеда. Ма­лум­ тирвал, Кавказдин Албания 26 тайи­фадикай ибарат тир. Геларни гьа и тайифайрикай сад я.
Хуьре шумуд виш йисарин тарих авай, агьалийри вичел дамахзавай шейх Султан Агьмадан зияратни ава. ЧIехи бубадин суьгьбетрай заз малум хьайивал, шейх Агьмад зурба алакьунар авай, аламатдин инсан тир. Аквар гьаларай, ам Лезгистандиз мусурман дин машгьур авун патал Шаркь патай атанвай. Адаз неинки са диндин рекьяй чирвилер авай, гьакI гьар жуьре илимар, философияни, са шумуд чIални чидай. Лугьуда хьи, шейх Агьмад эвелни-эвел Ахцегь дередиз мугьман хьана. Инсанри вич кьабул тавуна акур Агьмад дагълариз хкаж хьана. И дередин агьалийриз Агьмад вуж ятIа, анжах ам хъфейла чир хьана, адан гуьгъуьниз фена. Гелхенрин «Эгъвей уьр» алай чкадал инсанри адав агакьар хъувуна, хъша лугьуз тIалаб­на. Агьмада­ вич саймишунай чухсагъул лагьана, эгер кьурагь хьана,инсанриз зиянар жез хьайитIа абуруз куьмек хьун патал вичин гъиле авай лаш шимеда эцяна, са легъв хьтин чка авунай. Хуьруьнвийриз къени а чка хъсандиз чида. Гьанал къвез марф къун патал дуьаяр кIелун чкадин агьалийриз адет хьанва. Дагъдай шейх Агьмад Гелхениз эвичIна. Ина ам яшамиш хьайи чка агьалийриз исятдани ­малум я. Гьайиф хьи, шейх Агьмадан я са шиир, я философиядин са фикир-меслят къенин несилдив агакьнавач. Абур Дагъустанда Советрин гьукум тестикь хьайи йисара диндиз та­лукь эсерар я лугьуз, авам ксари цIузни ва­цIуз гадарна. Иниз килигна 500-йисалай еке та­рих авай багьа эсерар гел галачиз квахьна­ва. Алай вахтунда шейх Агьмадан сур еке гьуьр­метдивди хуьзвай зияратдиз эл­къвен­ва­.
Гьайиф хьи, ихьтин зурба тарих, хсуси меденият, ацукьун-къарагъун авай хуьр югъ-къандавай гъвечIи жезва. Исятда гзаф кьадар агьалияр, иллаки жегьилар, Ватан гадарна, чпин хизанарни галаз, регьят уьмуьрдин суракьда аваз, гъурбатда яшамиш жезва. Гьелбетда, кар алай месэла хуьруьн чкайра къулай шартIар тахьун я. Ихьтин гьалар себеб яз лезги чилелай шумудни са хуьр гьич тахьайбур хьиз квахьнава. Еке са хуьруькай анжах чкIанвай цларни къванерин гьамбарар амукьзава.
Кьисметди чун дуьньядин гьи пипIез акъу­­дайтIани, чна чи хайи хуьр, бубайрин юр­дар рикIелай ракъурун лазим туш. Гъурбатда гьикьван хъсан, гьикьван къулай шар­тIар хьайитIани, мукьвал-мукьвал вилерикай ­карагзавайди эвелни-эвел хайи хуьр — Ватан я. Четинвилера гьатайлани чаз сифтени-­сифте ватандивай куьмек кIан жезва. Чи ­бубайри шумудни са къанлуйрихъ галаз кьиле фейи женгера чпин “халисан лезги иви” экъи­чай чилер къе гадарун гунагь я. Къвезмай несилризни Ватандин ширинвал чирун, ам кIанарун чи буржи тирди гьисс авун лазим я.
Амина Шагьпазова,
ДГУ-дин филологиядин факультетдин 3-курсунин студентка

«Элкъвей кьилер» цуьк акъатай.
Шишер хьтин синер сагърай!
Зи хайи хуьр, багъри Кьурагь,
Садрани чаз лугьуз тахьай,
Дериндавай сирер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи ери хуьр,
Бецер кIамни Вилен кIам.
Дагъдин свалар, цIегьер сагърай!
ЧIафар дагъни Киткенин кIам,
Кьве Хутадин бегьер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи рехи хуьр,
«Къванцин гурар», «Эфенд карар».
Гьа капI авур вирер сагърай!
РикIел хкиз хъсан ксар,
Абурун пак тир пIирерсагърай!
Зи хайи хуьр, зи чIехи хуьр,
Ханд дугуна багълар кутур,
Чи бубайрин гьекьер сагърай!
Гьар са велед дуьз рекье тур
Чи дидейрин рикIер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи цIийи хуьр,
Гияр шегьер пеле хьайи.
Душман ягъай сенгер сагърай!
Ватан хуьнин йикье хьайи
Дирибаш хва-аскер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи къадим хуьр,
Мурсал – ханди буьркьуь авур
Ви Саидан вилер сагърай!
Ашкъи – гьевес экуь авур
Афизатан гуьллер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи къени хуьр,
Рагъ пелеваз никIел хьайи.
Чи вахарин сегьер сагърай!
Абидатан рикIе хьайи
Мани лугьур тегьер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи бике хуьр,
«Мухак дере», «НуькIре булах»,
Анрай къвезвай сесер сагърай!
Зейнал вуч я! Ильгьамд булах. –
Адан чIагъанд мецер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи еке хуьр,
Заргар Гьадис-хуьруьн абур.
Адан къизилд сятер сагърай!
Шагьсена ва Гьажид авур,
Япунжияр, литер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи гуьзгуь хуьр,
Яр-дустунин хатур амай.
Ви устIаррин муькъвер сагърай!
Кьве таза цуьк луьгьуьм жезвай
КIвале-кIвале мехъер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи экуь хуьр,
Ви суварик атанавай
Мугьманарин кьуьлер сагърай!
Стхайри ваз тебрикзавай
Чими – чими телер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи багъри хуьр,
Элдиз раиж алимар гай.
Чпин экуь кьилер сагърай!
Хуьре таза къелемар цай
Сефербеган гъилер сагърай!
Зи хайи хуьр, зи чан жигер,
Ханарин рикI хьайи меркез,
Ахьтин уьмуьр ваз тахкурай!
Кьадайвал тIвар мад ви екез,
Бахтлу девир ваз ахкурай!
Зи хайи хуьр, чан зи Кьурагь,
Аман-иви, даях, панагь.
РикIел хьайи хирер сагърай!
Хкаж жезвай, квачиз гунагь,
Гележегдин цIирерсагърай!
I999 йисан 3 июль
(26.05.2005 й. шиир цIийи кьилелай туькIуьр хъувуна)

Начиная с VIII века, после завоевания арабами Кавказа, в Лезгистане распространяется арабский язык, литература и культура. Албанский алфавит, которым лезгинский народ пользовался в течение нескольких веков, стал вытесняться из сферы употребления. Вместо него лезгины начали применять в письме новый алфавит, созданный на арабской графике, который получил название “аджам”. С его помощью на лезгинский язык переводились религиозные, научные и художественные произведения.
Появились центры распространения арабского языка и литературы. Представителями лезгинского народа создавались литературные памятники на арабском языке. К таким памятникам можно отнести, например, эпиграфические надписи и прозаические произведения.
Эпиграфические памятники, хотя и кратки по содержанию, но сообщают важные сведения об исторических событиях. Они создавались по особым традициям. В них содержались афоризмы, краткие нравоучения, крылатые слова, мудрые изречения и т. д.
Прозаические произведения посвящались отдельным событиям истории. Их авторы сообщали ценную информацию о своих и прошедших временах, (“Ахты-наме” — X в., “История Дербента и Ширвана” — XI в., “Раихан ал-хакаик ва-бустан ад-да-каик — XI в., “Цахур-наме” — XIII в., “События в Дагестане и Ширване: ХIV-ХV вв. и др.).
В исторических источниках встречаются имена таких арабоязычных писателей и ученых, как Хаким ибн Ага ал-Ахты (X в.), Абул Фередж ад-Дербенди (XII в.), Хаким ибн Ибрагим ал-Лекзи ал-Хиналуги ал-Дербенди (XII в.), Седреддин Сулейман ал-Лекзи (XIV в.), Махмуд ал-Хиналуги (XV в.), Гашим ал-Ахты (ХVII-ХVIII вв.), Рахманкули ал-Ахты (XVIII в.), Абдурахман ал-Ахты (XIX в.) и др.
Кроме них до нас дошло также творческое наследие десятков других крупных представителей арабоязычной лезгинской литературы, таких, например, как Агамирза ал-Киани (XVIII в.), Магомед ал-Яраги (1772-1838), Мирза Али ал-Ахты (1771-1858), Гасан Алкадари (1834-1910) и др.
[b]Начиная с XI века в Лезгистане распространяется вместе с персидским и арабским языками также тюркский язык и литература. Лезгинские поэты создают свои произведения как на персидском и арабском, так и на тюркском языках.
Первым тюркоязычным поэтом, видимо, является Кюре Мелик. О нем первым сообщил литературовед М. Ярахмедов в своей монографии «Из истории азербайджанско-дагестанских литературных связей”.
Кюре Мелик жил и творил в XIV веке. До нас дошла его элегия на тюркском языке под названием “Мусибат-Наме” (“Поэма о трагедии”). В этой поэме автор отражает события в Лезгистане, связанные с нашествием хана Золотой Орды Тохтамыша.
После Кюре Мелика из известных нам тюркоязычных поэтов можно отметить Мискина Вели Факира Мискинджинского, Ибрагима Мюшкюрского и Акбера Мюшкюрского, живших в XVI веке. Их творениям присущ высокий уровень поэтического мастерства, для них характерно использование наряду с традиционной классической поэтикой народно-поэтических мотивов ашугской лирики.
В ХVII-ХVIII вв. увеличивается число тюркоязычных поэтов. Нам известны имена таких поэтов как Лезги Салех Ярагский, Кюре Имам, Забит Каладжухский, Лезги Кадир Кюринский (XVII в.), Лезги Ахмед, Бука Цилингский, Лейли-ханум Мискинджинская, Сейид Ахмед, Ихрек Режеб, Назим Ахтынский, Закир Ахтынский (XVIII в.) и др. Все эти поэты создавали свои произведения не только на восточных языках, но и на родном лезгинском. Это доказывают и слова Лезги Салеха:
Ашуг говорящий, эйустад, милый устад,
Кто не знает лезгинского языка,
как будет знать персидский?
Кто не изучал “алиф”, “бей” с детства,
Откуда будет знать этику, культуру?
(Подстрочный перевод)
Как и в мировой литературе, XIX век в истории лезгинской литературы знаменит как “плодотворный век”. В это время еще больше становится число тюркоязычных поэтов. Можно привести, к примеру, имена таких корифеев слова, как Эмирали Тагирджальский, Гасан Ал-кадари, Мирза Джабраил, Мирза Керим, Джабраил Мискинджинский, Багир Каладжухский, Аодурахман Ахтынский, Мазали Али, Нуру Ахтынский и др.
К сожалению, надо отметить, что все это богатое литературное наследие не доведено до лезгиноязычных читателей в полном объеме и не исследовано в достаточной степени.
[Автор: Азиз Мирзабеков, Сейфедин Бедирханов // журнал “Возрождение”

Хуьруьг Тагьиран “Гьавадин пагьливан” поэмада Валентин Эмирован къамат
XX асирда советрин халкьарин кьилел атай виридалайни чIехи мусибат 1941-1945-йисарин Ватандин ЧIехи дяве хьана. А девирдин эсеррик Х.Тагьиран “Гьавадин пагьливан”, “Кьуд йис”, “Алхасан махорка” поэмаяр, “Дагъдин кард”, “Геройдиз тIвар мубарак” шиирар акатзава. Советрин Союздин Игитвилин тIварцIиз лайихлу хьайи Эмиров Валентинан ва Алиев Гьасретан кьегьалвилел халкьдин шаирди лап рикIивай дамахзава ва абур Лезги чилин асланрив гекъигзава.
1943-йисуз Хуьруьг Тагьир, ЦIадаса Гьамзатахъ, Абуталиб Гъафуровахъ, Александр Назаревичахъ галаз санал душмандикай азад авур Нальчик, Пятигорск, Георгиевск шегьерриз мугьман хьанай. Шаирдиз немсерин фашистри дагъвийриз авур цаваривай, чилеривай эхиз тежер чапхунчивилер, зидвилер вичин вилералди акунай.
Шаирдиз немсерин лагълагъчийри “чна Кавказдин халкьарик кядач” лугъудай къалп гафарин къимет вуч ятIа, мад сеферда чир хьанай. Хуьруьг Тагъиран вилик иви кIвахьзавай Нальчик, санал яна къанавдиз гадарнавай агъзурни вад виш кас кьуьзуь итимрин, дишегьлийрин ва гъвечIи аялрин мейитар акъвазнай. Дяведин йисара вири миллетрихъ галаз санал лезги халкьдин рухвайрини рушари игитвилин чешнеяр къалурнай. Валентин Эмирова, Гьасрет Алиева, Араз Алиева, Эсед Салигьова, Мирза Велиева лагьайтIа, Советрин Союздин Игитвилин баркаллу тIварар къазанмишнай. Хуьруьг Тагьира са йикъанни, са сятдинни яргъал вегъин тийиз абурукай шиирарни поэмаяр теснифна. “Гьавадин пагьливан” тIвар алаз Валентин Эмироваз бахшнавай поэма иллаки таъсирлуди хьана. Къад миллион кас советрин инсанрин чанар тухвай Ватандин ЧIехи дяведи социализмдин къурулушдин мягькемвал, гьа жергедай яз чи идеологиядин, поэзиядин къудратлувал субутна.
Хуьруьг Тагьира лезги поэзияда поэмадин жанр идейнивилелди, уьмуьрдиз тайин тир делилралди къимет гузвай образралди девлетлу авуна. Шаирди вичин яратмишунра А.Фатахованни СтIал Сулейманан тежриба санал сижифламишна, лиро-эпический поэма арадал гъана.
“Гьавадин пагьливан”.Ина шаирди сифте яз неинки вичин рикIин гьиссер, хиялар, фикирар лугьузва, гьакIни тайин инсандин, Советрин Союздин Игит Валентин Эмирован кьисметдикай, къаматдикай, ада авур игитвиликай художественный чIалан гуьзел формайралди галай галайвал суьгьбетзава. Вичин жанлувилел, акьалтIайвилел гъалтайла, игитдин къамат вири терефрихъай виливай кьатIуз жедай тегьерда гунин жигьетдай и поэма тафаватлуди, шаирдин яратмишунра кьилди са важиблу кам къачун хьанва.
Поэмадин сифте цIарара шаирди хайи халкьдин, ватандин тербия къачур Валентин Эмиров элдин руьгьдин чешне, гъвечIизмаз лезги тIебиат кьунвай уьтквем хва тирдакай лугьузва.
ЧIехи хьана пагьливан хьиз
гьайбатлу,
Вични уьтквем, гзаф зирек,
къуватлу.
Къизил цуьк хьиз, гъвечIизмаз
чиг алай,
Адан гзаф летчиквилел рикI алай.
Хуьруьг Тагьира къагьриман лезгидин къамат гьерекатда аваз ганва. Ам кIелдайбурун вилик чIехи ва лигим жезва. Ватан хуьн патал ам гьазур хьанва, адаз са куьнихъайни кичIезмач, вучиз лагьайтIа ада вич гьар жуьреда ахтармишзава, адан гафар дамах авун туш, халкьдин рекье чан гунни адаз гьайиф туш. Вич Ватан хуьз гьазур хьанвайди ада кардалди, белофинрихъ галаз хьайи дяведа субутарнай.
Эмирован самолетди, душмандин винел Азербайжан халкьдин эпический эсердик квай къагьриман хва Куругълиди хьиз, авуна кIевиз гьарай, душмандин винел къурна са къати цIай.
Цава дяве физвайла, Эмирова душмандив вил ахъайиз тадачир. Вичин вири жуьредин мумкинвилер, алакьунар ишлемишиз, ада душман телефдай, вични цIун юкьвай сагъдиз, я туш хирерни хьана, аэродромдал самолетни гваз хкведай. Кьве сеферда адал залан хирер хьанай.
Залан хирер алаз госпиталда авай рикI хци игитди, анжах вич жезмай кьван фад фронтдиз хъфиникай, цавун бушлухрай душмандал цIай къуруникай фикирзавай.
Сагъ хъхьана хирер адан
са бубат,
Са гьал хтайвалди бедендиз
къуват,
Къаткай йикъар буш фейид яз
гьисабна,
Мад вич фронтдиз рахкурун
тIалабна.
Кьегьал летчикдин мурад кьилиз акъатнай. Ам мад самолетдин штурвалдихъ ацукьна, гъалибвилин югъ мукьва ийиз алахъна.
Валентин Эмирован къамат Хуьруьг Тагьира, вичин саягъ, вири жуьредин тарифдин гафаралди ачухарзава: “хци рикI авай”, “пагьливан хьиз гьайбатлу”, “уьтквем”, “гзаф зирек”, “къуватлу”, “гзаф зурба къанажагъ, авай”, “вилер зирек, жигер сагълам, рикI хци” ва ихьтин масабур. И тарифар гьакIанбур туш, абуруз Валентин Эмиров гьакъикъатдани лайихлу тир.
Поэмада са шумуд чкадал Валентин Эмирован гафар гузва. Вичин рахунралди адан виликди фини, чIехи хьуни, жегьилзамаз полкунин командирдин къуллугъдал кьван хкаж хьуни акьалтIай тамамвал къалурзава.
Шаирди Эмирова душмандиз кьазвай ягъунар, ада гьавада вич тухузвай къайдаяр гьар жуьредин такьатралди лугьузва, са шумуд чкадал дяведин ихьтин шикилар гузва:
Гьатна игит къати ялавдин
къене,
Чарх гана тадиз кьулухъди
элкъвена.
Чими-чимиз ада вичин гъилелди
Хъияна душман вегьена
чилелди…
Амма гьамиша Валентин Эмировавай сагъдиз женгинай экъечIиз жезвачир. Душманрин къуватарни тIимил тушир. Самолётди цIай кьунвайтIани, эхиримжи женгинай Эмиров сагъдиз экъечIдай, амма парашют ахъа хьанач…
Асландин рикI авай игитдин эхиримжи женг шаирди еке устадвилелди ва таъсирлудаказ къалурнава:
ЭкъечIна ам къати ялавдин
юкьвай,
Парашют гваз гадарна чилиз
мукьва.
Ахъа хьанач гьич парашют,
аватна…
Гьайиф юадаш! Гьайиф, гъиляй
акъатна!
Ватандин ЧIехи дяведин йисарин сифте кьилера игитвилин тIвар къачур Валентин Эмиров Ватандин азадвал, халкьдин абадвал патал телеф хьана, амма адан баркаллу ва багьа тIвар эбеди яз халкьарин рикIера амукьдайди шаирди еке гьуьрметдивди къейдзава:
Халкьди хуьда гьамиша ви тIвар
кIевелай,
Вун хьтин хва алуддач гьич
рикIелай,…
Ватандин ЧIехи дяве советрин вири халкьар патал лап четин ва зурба имтигьандиз элкъвена. Ахьтин завалрай уьтквемвилелди экъечIай халкьарин дуствал, садвал садрани чкIин тийирди хьун лазим тир. Гьайиф, я а уьлкве, я дуствал къе амач. ЯтIани чи тарих еке тербиячи ва акьулдин чешме, аникай тарс хкудун чи везифа я.
Халкьар! Сад хьухь! Ислягьвал
куь пайдах хьухь!
Мягькем яхъ куьне гъилер
гъилера!
Куь уьмуьрдин – зи уьмуьрдин
даях хьухь,
Садвал, Дуствал пак мурад яз
рикIера!
Арбен Къардашан и гафари Хуьруьг Тагьиран сес давамарзава.
Сегьерхалум Османова,
Герейханован хуьруьн 1-нумрадин юкьван школадин муаллим
Лезги газет

Источник

Видео:Диде Ватан - Вугар ИдрисовСкачать

План открытого урока по лезгинскому языку в 3 классе на тему «Зи лезги Ватан»

МКОУ «Новопоселковая СОШ»

Лезги ч I алан к I елунай ачух тарс.

Ц!ийи хуьруьн юкьван школадин

муаллим Мирзоева С.З

Тарсунин кьил : «Лезги Ватан.» З. Къафланов.

Ватан » шиирдихъ галаз таниш хьун.

-Къарагъ к I вачел дуьз акъваз. (слайд)

-Аялар, къе чи тарсуниз мугьманар атанва. Ша чна абуруз хвашкелди лугьун.

-Тарс менфятлуди, хъсан нетижа авайди ва хийирлуди хьун паталди чна гьихьтин къайдаяр хвена к I анда. (слайд )

-дикъетдивди яб акална к I анда,

-вири гъавурда акьадайвал к I евиз, ачухдиз лагьана к I анда,

-дустуниз куьмек гуз к I ан хьайила, секиндиз гъил хкажна к I анда.

-Баркалла зун куь жавабрал рази хьана.

2. Алатай тарс ахтармишун.

-Дагъустандин вири ч I аларин шаиррин ва писателрин шииррихъ ва рассказрихъ таниш жезва,

-Квез лезги ч I алакай гьихьтин шиирар чида?( са аялди к I елда.)

Расул Гамзатова ик I лугьузва : Эгер зи ч I ал пака рекьиз хьайит I а зун къе рекьиз гьазур я лап гьалалдиз.

Дидедин ч I ал лайлайдилай башламиш жезва. Ам чаз виридалайни багьани я ширини.

Ч I ал кандайдаз шаир Абдул Фетягьа лагьайвал вичин Ватани к I ан жеда.

«Ватандикай гаф » шиир ктабдай к I елун.

(Шиир хуралай к I елун ва аялри гузвай суалриз жавабар гун. Абуруз классдин куьмекдалди къиметарни гун.)

— Квез бегенмиш хьанани аялар? (3-4 аялди к I елда, алава суаларни гуз ва классдин куьмекдалди къиметламишда.)

-Чаз гьак I ни к I валериз Ватандин шикилар ч I угваз ганвай. Аялри чпи доскадал куьрсарнава. Ша чна шикилрин конкурс тухун.

-Чна аялар, гзаф конкурсра иштиракна. Абур гьибур тирт I а ша чна рик I ел хкин.

Веревирд : Баркалла вири аялриз, куьне к I вале гьазурзавай тарсунай, ч I угур шикилрай, иштиракай конкурсрай ва кхьей сочиненийрай генани чаз къалурна куьне ч I ал дериндай чирзавайди, жуван диде ва буба, к I вал ва хуьр, Ватан ва халкь к I анзавайди.

-Квез гьихьтин мисалар чида ватандикай?

Ибрагьим Гьусейнова вичин, « Совет Аскер » лугьудай шиирда чи к I вал-югъ, чи Ватан хуьзвай жегьил аскерриз чухсагъул лугьузва. Ада вичин шиирдин ц I арара ик I кхьизва :«Ч I ехи хьанмаз, вири сад хьиз, куьнни фида аскервилиз».(слайд)

— Куьн и ц I арарин гьик I гъавурда акьазва? ( Аялрин жавабар.)

4. Ял ягъунин декьикьа. (слайд)

-Шаирдикай суьгьбет гьазурнава Мусаева Фатимади.( Слайд.)

Группайра к I валах карточкайрай.

— Ватан вуч лагьай гаф я?

Вун галачиз девриш я зун

-Чи Ватан квелди девлетлу я?

Заз экв гузвай гуьзгуь масан.

— эхиримжи куплет хуралай

— шикилар ч I угваз Лезги Ватандин-5 аялдиз(Алискерова, Мирземетова, Гамзатов, Мирзоев,Мусаева)

9. Нетижа кьун.( Слайд.)

Источник

🔥 Видео

Гасанов Имам, 9 лет. Стих на лезгинском языке "Хайи Ватан"Скачать

Джамиля Залова - Чан Дидедин Шегьид ХваСкачать

Билал Адилов - ватан рикIевазСкачать

Лезгинская Песня - ЛезгистанСкачать

Стих на лезгинском. Что я скажу в мире вечном! Ватансуз_Курушвийриз. #лезгины #юждаг #лезги #курушСкачать

Азербайджанец решил наехать на Лезгина в @HardcoreFightingChampionshipСкачать

Роза Максумова - Зи Ватан (Лезгинская Песня)Скачать

Ватан (Автор Абдул Муталибов) - Читает Магомедова МуминатСкачать

Гимн Лекии (Лезгистана)Скачать

Отличная Зажигательная Лезгинская песня -Ватан.Роза Гаджимурадова 2020Скачать

открытый урок родного языка на тему : "Зи Ватан,зи чIал,зи Лезгистан".HDСкачать

Ватан Омар КазихановСкачать

Лезгинская песня на Турецком телевиденииСкачать

чи лезги ватанСкачать

Уроки Лезгинского языка👍😊(подпишись по братски)Скачать

ЛЕЗГИН-КА Диде РикIел Хтана Зи .Скачать

Стихи на лезгинскомСкачать

ДИДЕ ВАТАН ЛЕЗГИСТАН.Скачать